΄Υμνοι προς την υπεραγία Θεοτόκο

Αλφαβητική ωδή  στην Υπεραγία Θεοτόκο

Προς το «Ησαΐα χόρευε»

            Ήχος πλ. α΄

Άσπιλε, αμόλυντε. Παναγία μήτερ του Θεού, προσφέρειν Σοι ωδάς πόθου εκ ψυχής,

ηρξάμην, Πανάμωμε, εκλιπαρών δος μοι την ισχύν·  ίνα επαξίως Σε, ανυμνήσω, Παναγία μου.

***

Βέλει κατετρώθη μου της αγάπης πόθω η ψυχή,

και έδραμεν, Αγνή, ως ασματική

νεάνις οπίσω Σου, παρακαλώ φάνηθι καμοί·

και τας αγκάλας Σου, άνοιξόν μοι, Παναγία μου.

***

Γνους την ευσπλαγχνίαν Σου, και το άμετρον των οικτιρμών κατέφυγον εις Σε τον πανασφαλή,

λιμένα, Πανάμωμε· τις γαρ, Αγνή, θέλει ώσπερ Συ, την σωτηρίαν μου, ην και δος μοι, Παναγία μου.

***

Δέσποινα Πανάμωμε, μη άπωση μου τους στεναγμούς, βοήθει μοι, Αγνή, ίνα λυτρωθώ

κακής συνήθειας μου και των δεινών φαύλων εννοιών και τω Νυμφίω μου άρμοσόν με, Παναγία μου.

***

Έχεις ως Βασίλισσα εξουσίαν πάσαν και ισχύν,

ουδέν αδυνατεί Σου τη προσταγή,

διό Σοι ηροσπέφυγα, του πονηρού ρύσαι με, Αγνή,

και της κολάσεως λύτρωσέ με, Παναγία μου.

***

Ζήλον προς τον ένθεον έλκυσόν με, Μήτερ της Ζωής, ευθείαν εις οδόν εύθυνον καμού

τους πόδας, Πανάμωμε· ουκ έχω γαρ πλην Σου βοηθόν τη παρακλήσει μου κάμφθητί μοι, Παναγία μου.

***

Ήλιέ μου πάγχρυσε, οδηγέ μου, δόξα μου χαρά,

η μόνη μου ελπίς και καταφυγή

και μήτηρ φιλόστοργος, τον της ψυχής πόθον μου, Αγνή δέξαι και σώσον με το Σον τέκνον Παναγία μου.

***

Θέαμα λαμπρότατον, υπερβαίνον νουν τη καλλονή, Αγγέλων χαρμονή, δόξα ουρανών,

Αγίων αγλάισμα, το ποθητόν και θεοειδές

βλέπειν Σου πρόσωπον εκεί δος μοι, Παναγία μου.

***

Ίλαθι Παντάνασσα, ελεήμων Μήτερ αγαθή,

του πλήθους των κακών μου ως συμπαθής

Σου δέομαι πλύνον με και εν καιρώ δίκης της φρικτής, Δέσποινα, ρύσαι με, της γεέννης. Παναγία μου.

***

Κλίνον, υπεράμωμε, Σου το θείον ους εις την εμήν παράκλησιν, Αγνή και δαιμονικής,

δεινής απογνώσεως και αλγεινής ρύσαι με φλογός.

Συ γαρ ει έλεος και ελπίς μου, Παναγία μου.

***

Λύπης με εκλύτρωσαι, η τεκούσα, Μήτερ, την χαράν. Χριστόν τον των ψυχών θείον εραστήν,

καμέ χαροποίησαν, η χαρμονή και ο γλυκασμός

των αγαπώντων Σε, εκ καρδίας, Παναγία μου.

***

Μη εγκαταλείπης με η ελπίς μου και καταφυγή,

ει γαρ και απορώ πάσης αρετής,

αλλ’ οίδας τον πόθον μου, και την προς Σε έφεσιν, Αγνή,

τη ασθενεία μου δος την ρώσιν, Παναγία μου.

***

Νεύσον ιλαρότητί Σου το θείον όμμα το γλυκύ,

καμοί τω ταπεινώ όταν η ψυχή,

των τήδε χωρίζεται πρόσχες, Αγνή, πρόφθασόν με Συ

 και τελωνείων με φρικτών ρύσαι, Παναγία μου.

***

Ξένος και εξόριστος εγενόμην της αγαπητής

πατρίδος μου, διό κλαίω και θρηνώ, Πανάμωμε Δέσποινα· άρα λοιπόν πάλιν εις αυτήν

αξιωθήσομαι επιστρέψαι, Παναγία μου.

***

Όλην μου την αίσθησιν και καρδίαν σπλάγχνα και τον νουν εξέκαυσεν ο Σος πόθος, αγαθή,

Μαρία Κυρία μου, παρακαλώ, Μήτερ, εκ ψυχής

μη καταισχύνης με, εν τη κρίσει, Παναγία μου.

***

Πάγχρυσον παλάτιον Βασιλέως του των Ουρανών, ολόφωτε. Αγνή, δόξα του παντός,

του κόσμου Βασίλισσα, αδυνατεί γλώσσα των βροτών,

τα μεγαλεία Σου ανυμνήσαι, Παναγία μου.

***

Ρήτορες πολύφθογγοι μεγαλεία, δόξαν τε την Σην, υμνήσαι ουδαμώς σθένουσιν, σεμνή,

Κυρία Παντάνασσα, τα Χερουβείμ γαρ και Σεραφείμ, σύμπαν τε ποίημα υπερέβης, Παναγία μου.

***

Σώσον σωτηρία μου, σώσον Μήτερ, σώσον με, Αγνή, σωθήναι γαρ ποθών έδραμον προς Σε

την σώζουσαν, Δέσποινα, διηνεκώς σώσον με βοών·

Σε σωτηρίαν μου γαρ γινώσκω, Παναγία μου.

***

Τα δεινά μου πταίσματα μη εις νουν βαλών ο μιαρός τολμήσας αναιδώς ο πανευτελής

τη σκέπη Σου έδραμον, παρακαλών δος μοι του λοιπού μετανοήσαι με κατ’ αξίαν. Παναγία μου.

***

Υπέρ ψάμμον, Δέσποινα, την Σην χάριν και τους οικτιρμούς απλούσαν αφειδώς πάσι τοις πιστοίς,

ως έγνω ο δείλαιος, τετολμηκώς έδραμον προς Σε

πλην Σου βοήθειαν μη ευρίσκων, Παναγία μου.

***

Φείσαι, Μήτερ, φείσαι μου, μη βδελύξη με τον δυστυχή

εν ώρα τη φρικτή τη του χωρισμού

ψυχής εκ του σώματος, φθάσασα Συ τους οδυνηρούς δίωξον δαίμονας σώζουσά με, Παναγία μου.

***

Χείρας, όμμα, πρόσωπον, την καρδίαν, σκέψιν και φωνήν, διάνοιαν και νουν, πνεύμα και ψυχήν,

προς Σε αίρω, Δέσποινα κλίνον καμοί

Σου το ιλαρόν, δέομαι πρόσωπον·  πρόσδεξέ με, Παναγία μου.

***

Ψάλλειν Σοι εκ στόματος αναξίου, λήρου και πτωχού, ετόλμησα θαρρών εις την πρός ημάς,

Αγνή, ευσπλαγχνίαν Σου,  τον της ψυχής πόθον, αγαθή. Συ μου ενίσχυε του υμνείν σε, Παναγία μου.

***

Ω πανυπερθαύμαστε Παναγία Μήτερ του Θεού,

Παρθένε Μαριάμ δόξα Ουρανών,

ω Νύμφη ανύμφευτε, την ταπεινήν σώσον μου ψυχήν,

ίνα δοξάζω Σε, εις αιώνας Παναγία μου.

(Εκδ. Εκκλησιαστικού Ιδρύματος «Ο Ευαγγελιστής Μάρκος», Θέρμη Θεσ/νίκης)

Read More

Ακάθιστος ΄Υμνος- χαιρετισμοί

μερικά υμνολογικά αριστουργήματα

 και το Κοντάκιο

Read More

το μάθημα για τον πόνο...

Ελπίζω να μπορέσω να βάλω το και το μάθημα σύντομα....



τα τραγούδια όμως, μπορείτε να τα απολαύσετε και να τα σχολιάσετε

πολλά κείμενα υπάρχουν και στο διαδύκτιο αλλά και σε βιβλία.

εδώ μια μικρή συλλογή από τη Μαρία Νικολάου.

Το νόημα του πόνου

Ο Πολυεύσπαλγχνος, Πανοικτίρμων, Πανάγαθος και Πολυέλαιος Θεός δεν εκδικείται και δεν τιμωρεί ποτέ. Δεν υπάρχει κακότητα στη Θεότητα, που είναι η αυτοαγαθότητα. Στον Θεό δε υπάρχει κοσμικό φρόνημα, ανθρώπινη δικαιοσύνη, νομική κατοχύρωση κι απαίτηση, αλλά πνεύμα αγάπης, που δεν μπορεί εύκολα να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Τα παιδέματα γίνονται πνευματικά παλαίσματα που ωραιοποιούν καταπληκτικά τον άνθρωπο ψυχικά και τον ωριμάζουν τέλεια. Ο σοφός Παροιμιαστής λέει πως όποιον αγαπά ο Θεός τον παιδεύει, μάλλον τον εκπαιδεύει. Ο σύγχρονος ορθολογιστής άνθρωπος αδυνατεί ν κατανοήσει το μεγαλείο αυτό της αγάπης του Θεού πατέρα, που παιδαγωγικά επισκέπτεται το πλάσμα του δια δοκιμασιών, για να το συνετίσει. Τώρα, αν άλλοι πειράζονται πολύ, αν και δίκαιοι, κι άλλοι διόλου, αν και άδικοι, δεν μπορούμε να δώσουμε απόλυτες ερμηνείες στα σχέδια του Θεού. Για τους δίκαιους οι αδικίες γίνονται αφορμές μεγαλύτερης αιώνιας δόξας και για τους άδικους παρατείνεται η ζωή τους για να μετανοήσουν.

Η προσευχή είναι ένα δυνατό βοήθημα στην αντιμετώπιση των ποικίλων πόνων της ζωής. Στην προσευχή γεννιέται η ελπίδα ότι η υπομονή στους πόνους αυτής της ζωής θα πληρωθεί στην άλλη ζωή. Αυτό δίνει μια μεγάλη και υπέροχη παρηγοριά στον κάθε αγωνιστή του παρόντος στίβου. Ο Θεός μας είναι θεός ελέους και οικτίρμων, δεν θα μας αφήσει απαραμύθητους και ανευλόγητους. Σ’ αυτή τη ζωή ακόμη θα μας δώσει τα προοίμια της αιώνιας δόξας και της ανεκλάλητης χαράς της Βασιλείας Του.

Δίχως Θεό ο άνθρωπος είναι ανέλπιδος και μη πιστεύοντας στην ανταπόδοση της άλλης ζωής ο πόνος της παρούσης είναι ανοημάτιστος. Τα βάσανα κι οι καημοί, οι πόνοι και τ’ άλγη, οι οδύνες και οι στεναγμοί, γίνονται βουνά αβάσταχτα, που πλακώνουν τον άνθρωπο, τον λυγίζουν, τον γονατίζουν, τον μελαγχολούν, τον απομονώνουν και τον νεκρώνουν πρόωρα.Έτσι χάνει τη χαρά και της παρούσης και της άλλης ζωής. Ενώ ο πιστός είναι πάντα ελπιδοφόρος και εμπιστευόμενος τον Χριστό ενισχύεται, ενδυναμώνεται, αναπτερώνεται· το βαρύ και πικρό του πόνου γίνεται ελαφρό και γλυκό. Μαθαίνει τα χούγια του Θεού κι αισθάνεται μυστικά την πικρότητα των δοκιμασιών, των πειρασμών και των περιπετειών να μετατρέπεται σε γλυκιά ψυχική υγεία. Αισθάνεται τότε ότι η προσευχή του εισακούστηκε, ο Θεός επείδε στη δέηση του, δεν του ήρθαν όπως τα ήθελε ο Θεός αλλά όπως τα ήθελε ο ίδιος.

Ο αφοσιωμένος στον Θεό άνθρωπος θα γεύεται τον παράδεισο από εδώ, ακόμη και μέσα από κακουχίες, ταλαιπωρίες και αντιξοότητες, θα δοξάζει τον Θεό και θα τα δέχεται όλα τα οδυνηρά ως ευεργετικές επισκέψεις του, θα πλημμυρίζει από ευφροσύνη και πνευματική αγαλλίαση και ας μην είναι φτασμένος, ονομαστός, διάσημος, πλούσιος και δυνατός.Η αγάπη του στον Θεό θα τον καίει και η αγάπη του Θεού θα του πυρπολεί την καρδιά, ώστε να μην αφήσει χώρο για καμιά άλλη ξένη αγάπη. […]

Ωφέλιμο επίσης είναι τον πόνο μας να τον συγκρίνουμε με τον μεγαλύτερο και θα ισορροπούμε. Παραπονιόμαστε για το φαγητό, όταν άλλοι πεθαίνουν της πείνας, για ένα πονοκέφαλο, όταν άλλοι δεν επικοινωνούν διόλου ύστερα από εγκεφαλικά κι εγχειρήσεις. Τα παιδιά Του ο Θεός τα θέλει ταπεινά κι αρχοντικά, φιλότιμα κι ελεύθερα, ντόμπρα κι αληθινά. Αγαπά πολύ την γνησιότητα, την ακεραιότητα, το ανυπόκριτο, το νηφάλιο, το διακριτικό.

Όπως επίσης πολύ εκτιμά ο Θεός και θα επιβραβεύσει πλούσια την ψυχή που μακαρίζει, ευλογεί, συγχωρεί και μάλιστα προσεύχεται γι’ αυτούς που της προσέφεραν πόνο, την έβλαψαν, την δίωξαν, την κακολόγησαν, την εξέθεσαν, την πίκραναν και την ταλαιπώρησαν. [...]

Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου, Ο Άγιος Πόνος, Μαθητεία στην επίσκεψη του πόνου στη ζωή μας, εκδ. Κέντρου Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας

Ο πόνος στη ζωή μας

ΜΟΝΑΧΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

Αφιέρωμα σε όλους εκείνους που με υπομονή κι ελπίδα σηκώνουν τον σταυρό τους

Γιατί να πονώ Θεέ μου;

Είναι αλήθεια πως σήμερα υπάρχει άφθονος σω­ματικός και ψυχικός πόνος. Άλλοτε ευθύνεται γι' αυ­τόν ο άνθρωπος και άλλοτε όχι. Σημασία έχει την ώ­ρα του πόνου κάποιος να τον συνδράμει. Να μη τον α­φήσει ν' απογοητευθεί, να πνιγεί στη μοναξιά, να πο­νέσει ακόμη πιο πολύ.

Με αυτή την προοπτική γράφθηκε και το κείμενο που ακολουθεί, από ένα άνθρωπο που πόνεσε πολύ. Γνωρίζω πως ο πόνος σ' έφερε στο κρεβάτι του πόνου ή σ' έκλεισε στο σπίτι σου. Η επίσκεψη του πόνου στη ζωή σου δεν είναι ασφαλώς κάτι δίχως σημασία και σκοπό. Δεν είναι καθόλου ένα τυχαίο γεγονός. Δεν πιστεύουμε στην τύχη. Το Ευαγγέλιο λέει πως κάτω από τη ματιά του Θεού είναι και το πέσιμο του κάθε φύλλου από το δένδρο. Πόσο μάλλον από τα προβλήματα των παιδιών Του. Ο Θεός δεν παύει ποτέ να ενδιαφέρεται για τα μετάνοια και τη σωτηρία μας και προσφέρει μύριες ευκαιρίες και ανοίγει διάφο­ρους δρόμους.

Αν την υγεία μας, αγαπητοί μου, τη σπαταλήσαμε σε ανώφελα έργα, καλούμεθα τώρα, να μελετήσουμε το παρελθόν, να δούμε βαθύτερα τον όχι και τόσο γνωστό εαυτό μας. Είναι μία μεγάλη ακόμη ευκαιρία που μας δίνει ο Πανάγαθος Θεός, για να σκύψουμε μέσα μας, να μετανοήσουμε ειλικρινά, να προσευχηθού­με θερμά, να γνωρίσουμε την ακένωτη χάρη των ιε­ρών μυστηρίων της αγίας μητέρας μας Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η ασθένεια δεν προέρχεται, αδελφοί μου, από την τιμωρία ενός εκδικητή Θεού. Η αντίληψη αυτή είναι ανορθόδοξη, πέρα για πέρα λαθεμένη. Ο Θεός μας μόνο αγαπά και δεν τιμωρεί τα πλάσματά Του. Ο Θε­ός είναι μακρόθυμος, πολυέλεος, πολυεύσπλαχνος, πανάγαθος και αληθινός. Τ' όνομα του Θεού είναι α­γάπη, λέει ο αγαπημένος του μαθητής Ιωάννης ο Θε­ολόγος. Παραχωρεί, επιτρέπει παιδαγωγικά προς βοή­θεια την ασθένεια, για να μας φρονηματίσει, να μας διορθώσει, να μας προσγειώσει και ταπεινώσει. Ο πό­νος έτσι μπορεί να γίνει αφορμή, για μία πιο ουσια­στική και βαθειά γνωριμία μας με τον Θεό, και όχι να τα βάλουμε μαζί του. Ο πόνος μπορεί να μας συνδράμει να γίνουμε πιο ανεκτικοί και συμπονετικοί με τους αδελφούς μας και να γνωρίσουμε τον άγνωστο ε­αυτό μας. Είπαν ορθά πως όποιος έχει υποφέρει πολύ μοιάζει μ' εκείνον που γνωρίζει πολλές γλώσσες κι έ­τσι μπορεί να καταλάβει πολλούς και να τον καταλά­βουν πολλοί.

Αν εκμεταλλευθούμε την πράγματι σημαντική ευ­καιρία, μπορεί ο σωματικός πόνος να γίνει θεραπευ­τής της αθάνατης ψυχής μας. Ο πόνος τότε θα γίνει ευλογία. Δεν ζητάμε βεβαίως εμείς οι πιστοί τον πόνο νοσηρά στη ζωή μας. Η Εκκλησία μας πάντοτε εύχε­ται υπέρ υγείας και διαφωτίσεως των τέκνων της. Εάν έλθει όμως ο πόνος να τον υπομείνουμε καρτερικά κι ελπιδοφόρα και θα έχουμε, αλήθεια, μεγάλο κέρδος. Με τον τρόπο αυτό ο σκοπός της δοκιμασίας μας θα έχει επιτευχθεί, αφού θα έχει μαλακώσει η καρδιά μας και θα έχουμε βοηθηθεί στο να γνωρίσουμε τον πραγ­ματικό εαυτό μας και τον Θεό μας.

Είναι επίσης αλήθεια, αγαπητοί μου, πως οι πονε­μένοι λειαίνονται, και αυτοί τελικά έχουν κάτι σημα­ντικό να πουν, ως εμπειρικό και βιωματικό. Πίσω από κάθε ανθρώπινο πόνο κρύβεται το χέρι του Θεού που ευλογεί. Μακάριοι οι πονεμένοι ως πλούσια ευλογη­μένοι.

Είναι ακόμη αλήθεια πως στα χείλη του κάθε πο­νεμένου συχνά ανεβαίνει εκείνο το γνωστό και βαθύ «γιατί σ' εμένα Θεέ μου»; Στο ανθρώπινο αυτό «γιατί» δεν νομίζουμε ότι υπάρχει μία εύκολη και γρήγορη α­πάντηση. Η απάντηση θάλθει πιο αργά από τον ίδιο τον Εσταυρωμένο Θεάνθρωπο. Ο άνθρωπος αξιώνε­ται να συμμετέχει στον σταυρό του Κυρίου. Μη νομί­ζετε ότι είναι κάτι μικρό αυτό.

Μέσα από τον πόνο οι προσευχές είναι σίγουρα πιο κατανυκτικές, πιο θερμές, πιο ευπρόσδεκτες. Δί­νουν κατ' αρχάς τη γαλήνη της υπομονής στη δοκιμα­σία, λιγοστεύουν την απαιτητικότητα, ταπεινώνουν α­ληθινά, χαρίζουν τη χαρά της ελπίδος και την υγεία της ψυχής. Μέσα μας θα βρούμε τον Θεό. Όσο πιο γρήγορα τον συναντήσουμε τόσο πιο γρήγορα θ' απελευθερωθούμε και θα χαρούμε αληθινά.

Είπαν ωραία πως πριν μας στείλει ο Θεός τον σταυρό που σηκώνουμε, τον ζύγισε, τον είδε καλά, τον εξέτασε προσεκτικά με την πανσοφία, την αγάπη και τη δικαιοσύνη Του. Το αγαθό βλέμμα Του τον πα­ρακολούθησε και η μεγάλη Του καρδιά τον θέρμανε, αφού τον ξαναζύγισε με την άπειρη στοργή Του. Νο­μίζεις πως είναι πιο βαρύς απ' ότι μπορείς να σηκώ­σεις, ενώ έχεις άγνωστες και ανακάλυπτες δυνάμεις μέσα σου. Μη χάνεις το θάρρος σου, μη τα βάζεις με τον Θεό, γνωρίζει πολύ καλά τι κάνει. Τον ευλόγησε πριν τον θέσει τον σταυρό στους ώμους σου. Σίγουρα μπορείς να τον σηκώσεις. Μη λησμονάς πως πάντα πριν το Κενό Μνημείο είναι ο Γολγοθάς. Η Ανάστα­ση έπεται της Σταύρωσης.

Είναι γεγονός πως η ζωή μας είναι ζυμωμένη με δάκρυα που προέρχονται από τον πόνο της ασθένειας, των θλίψεων, των βασάνων, της εγκατάλειψης και της μοναξιάς. Έχουν γίνει αχώριστοι σύντροφοι. Ο λό­γος του Θεού, η Αγία Γραφή, μας πληροφορεί πειστι­κά πως η ασθένεια, ο πόνος, η θλίψη, ο θάνατος δεν υπήρχαν από την αρχή της δημιουργίας. Πρόκειται για μεταπτωτικά φαινόμενα. Η φθαρτότητα, η ασθέ­νεια, ο πόνος είναι αποτέλεσμα της παρακοής των πρωτοπλάστων στον Δημιουργό τους και η υπακοή τους στον δαίμονα. Ο αποχωρισμός του ανθρώπου α­πό τον Θεό έχει οικτρές συνέπειες. Η απελευθέρωση του πιστού από τα δαιμονικά δεσμά μπορεί να τον κά­νει να βρει το πνευματικό περιεχόμενο της δοκιμα­σίας του και τότε η δοκιμασία να γίνει σημαντική ευ­καιρία, όπως είπαμε, βαθύτερης γνώσης του Θεού και συναντήσεώς του με Αυτόν.

Οι ιερείς της Εκκλησίας μας είναι νοσηλευτές και η Εκκλησία μας θεραπευτήριο. Οι ιερείς πλησιά­ζουν τους ασθενείς για να τους απελευθερώσουν, να τους επαναπροσανατολίσουν, να τους ανορθώσουν δια της μετανοίας. Συμμετέχουν όσο μπορούν στον πόνο για να τους τον απαλύνουν και να κάνουν πιο ε­λαφρύ τον σταυρό τους. Είναι μεγάλη η παράκληση των πασχόντων όταν κατανοήσουν το νόημα του σταυρού τους. Η προσωπική άρση του σταυρού νοηματιζόμενη συντελεί στην ανόρθωση. Βλέποντας ο ταλαιπωρούμενος και δοκιμαζόμενος άνθρωπος τη δοκιμασία του ως θεία επίσκεψη και θεία παιδαγωγία με­ταβάλλει τη στάση του, αντιμετωπίζει το πρόβλημα πολύ διαφορετικά, αν δεν γεμίζει χαρά γεμίζει πάντως ελπίδα. Η θεία Χάρη μπορεί να οδηγήσει σε αυτή την ωριμότητα τον σκληρά δοκιμαζόμενο. Εμείς θα πούμε τον καλό λόγο, αλλά η Χάρη του Θεού θα ολο­κληρώσει το έργο αυτό.

Το ευχολόγιο στα χέρια του ιερέως είναι πολύ πα­ρηγορητικό στις δύσκολες αυτές ώρες. Η σύνοψη ή το προσευχητάρι, με την Παράκληση της Παναγίας και τους υπέροχους Χαιρετισμούς, στα χέρια του α­σθενούς είναι φτερά ειρήνης. Η Παναγία, η μάνα ό­λων των πονεμένων, που πόνεσε τόσο πολύ και συ­μπονά όλους τους πονεμένους, δίνει μια γλυκειά πα­ραμυθία και μεγάλη ενίσχυση σε όλους. Μη φοβόμα­στε το ιερατικό πετραχήλι, τον τίμιο σταυρό, το άγιο έλαιο, τα τίμια και χαριτόβρυτα λείψανα, τον αγια­σμό, το αντίδωρο, τη θεία Κοινωνία.

Επανερχόμενοι στο δύσκολο ερώτημα γιατί ο Θε­ός να επιτρέπει να ταλαιπωρείται το πλάσμα του, να βασανίζεται και ν' αγωνιά μέσα στον πολύ πόνο, τα­πεινά θα πούμε πάλι: Ο πόνος μας αφυπνίζει να ενδια­φερθούμε καλύτερα για τη μετάνοια, την ταπείνωση, την αναθέρμανση της πίστης μας και τη συμπόνια του πλησίον μας. Ο πόνος, σωματικός ή ψυχικός, μας ε­πισκέπτεται για κάποιο ιδιαίτερα σοβαρό λόγο. Για να ξαναδούμε την πορεία, τους στόχους και τον σκο­πό της εφήμερης ζωής μας. Είπαμε πως μερικές φορές ένας ψυχικός πόνος είναι δριμύτερος του σωματικού και ίσως και πιο δυσκολοθεράπευτος. Ο μεγάλος ψυ­χίατρος Γιούνγκ πάντως λέει πως το πρόβλημα του ψυχικώς πάσχοντος, κατά ασυγκρίτως ανώτερο λόγο ανήκει στον πνευματικό παρά στον ιατρό!

Άνθρωποι δίχως Θεό και ηθικές αρχές στον πόνο της ασθένειας διαλύονται και καταντούν αξιολύπητοι. Ο Θεός δεν τους αποστρέφεται, αλλά τους επισκέπτε­ται διαφορότροπα, με διάφορα φάρμακα για να τους θεραπεύσει κι όχι να τους πληγώσει και πικράνει. Ο θείος και ιερός Χρυσόστομος θαυμάσια συμβουλεύει να μη γογγύζουμε εύκολα με τα δυσάρεστα που μας βρίσκουν και μάλιστα να μη βλασφημούμε. Μήπως έτσι, λέει, θα γίνει πιο ελαφρύς ο πόνος μας; Ούτε χρειάζεται να πολυεξετάζουμε τους λόγους και τις αι­τίες και τις αφορμές και να ζητάμε πολλές εξηγήσεις για όλα αυτά που μας επιτρέπει η πανσοφία του Θεού. Να μη λησμονάμε ποτέ πως η παρούσα ζωή είναι στά­διο άθλων και αγώνων και η άλλη ζωή είναι επάθλων και αιώνιας ανάπαυσης. Στις δυσκολίες, τις συμφορές και τους πόνους να επικαλούμεθα τη σωστική βοή­θεια του Θεού με κάθε εμπιστοσύνη.

Πάντοτε παραμένει επίκαιρο το θέμα της ασθέ­νειας. Πολλοί οι ασθενείς στα σπίτια, στα νοσοκο­μεία, στους δρόμους. Είμαστε εμείς οι ίδιοι ασθενείς ή δικοί μας άνθρωποι. Σήμερα εμείς, αύριο άλλοι και το αντίθετο. Ο πόνος κτυπά όλες τις πόρτες, όλες τις ώρες αδιάκριτα, πλουσίων, φτωχών, νέων, ηλικιωμέ­νων, μορφωμένων, αμόρφωτων, όλων. Γιατί ν' αρρω­σταίνουμε και γιατί να πονάμε; Το ίδιο ερώτημα επα­νέρχεται με δριμύτητα. Δεν είναι μόνο από τις αμαρ­τίες οι διάφορες αρρώστειες. Αρρώστειες πολλές και μεγάλες είχαν και οι άγιοι. Οι αρρώστειες μας κάνουν να θυμηθούμε τον λησμονημένο Θεό, να τον επικαλε­σθούμε, να συνδεθούμε μαζί του. Η μνήμη του Θεού συντείνει στην ειλικρινή μετάνοια. Οι αρρώστειες εί­ναι, αλήθεια, για να μας φέρουν πιο κοντά στον Θεό και όχι να μας απομακρύνουν από Αυτόν. Την πίστη μας στον Θεό αποδεικνύουμε με την υπομονή στις δο­κιμασίες και μάλιστα στον πόνο των ασθενειών.

Αν ο πόνος σ' έκανε συμπονετικό κέρδισες. Αν η ασθένεια σ' έφερε να θυμάσαι πιο πολύ τον ουρανό εί­σαι ευλογημένος και μακάριος. Αν ο πόνος σου κα­θάρισε τα μάτια, για να βλέπεις πιο βαθειά τα γεγονό­τα και τα πράγματα, τότε είσαι πλούσια κερδισμένος. Αν ο άγιος πόνος σ' έκανε, αδελφέ μου, πιο καρτερι­κό, πιο γενναίο, πιο διαλλακτικό και ανεκτικό να ευ­χαριστείς εκ βαθέων τον Θεό που αρρώστησες. Γιατί αρρώστησες και κέρδισες τελικά έτσι. Δίχως πόνο έχεις πολλές κατακτήσεις, αλλά όχι αληθινές γνώσεις. Ο πόνος σμιλεύει και τελειοποιεί τον άνθρωπο. Δί­χως τον πόνο ο άνθρωπος θα ήταν σκληρός και ακα­τέργαστος. Ο πόνος γεννά τα δάκρυα και τα δάκρυα την κάθαρση. Τα δάκρυα ποτίζουν τα ευώδη άνθη της κατάνυξης, της συντριβής, της ευλάβειας, της ευσέ­βειας, της ευλογίας.

Δεν υπάρχει άνθρωπος δίχως πόνο. Πήγε κάποτε ένας να πει τον πόνο του σε κάποιον και δεν πρόλαβε και του είπε πρώτα ο άλλος τον πόνο του κι ήταν τό­σο πιο μεγάλος που δεν τόλμησε να πει τον δικό του. Δίχως τον πόνο θα είμασταν πιο πονεμένοι, πιο σκλη­ροί, πιο ανάλγητοι, πιο αδιάφοροι και πιο άγριοι. Κα­τά τον ιερό Χρυσόστομο δεν υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο αυτό που να μη δοκιμάζει στη ζωή του πόνο. Αν δεν πονέσει σήμερα, θα πονέσει αύριο κι αν όχι αύριο σίγουρα μεθαύριο. Κύρια πηγή του πόνου η α­μαρτία.

Ο πόνος είπαν είναι ο φρουρός της υγείας. Σαν έ­να καμπανάκι μας αφυπνίζει. Αν δεν πονούσαμε δεν θα πηγαίναμε ποτέ στον ιατρό. Ο πόνος είναι σαν ένα σήμα κινδύνου, που
εκπέμπεται για να μας γλυτώσει από τα χειρότερα. Αυτά ισχύουν και για το σώμα και για την ψυχή. Έτσι ο πόνος καταντά σ' ευλογία και για το σώμα και για την ψυχή. Ο πόνος ακόμη καθίσταται σαν ένα προληπτικό εμβόλιο για να μη υπερηφανευόμεθα. Ο πόνος μπορεί να γίνει μία οδός επι­στροφής στον Θεό. Ο πόνος γεννά την ωραία και θεάρεστη συμπόνια. Ο πόνος δοκιμάζει την αγάπη μας στον Θεό. Ο πόνος μας ζυγίζει, μας σμιλεύει, μας καλλιεργεί, μας ωριμάζει, μας ωραιοποιεί.

Το αληθινό νόημα του πόνου στη ζωή μας

Η παρουσία του πόνου στη ζωή μας δεν μπορεί παρά να είναι για όλους ένα γεγονός αδιαμφισβήτητο. Το αρχαίο ερώτημα, δικαιολογημένο και σαφές, είναι πάντοτε και σήμερα το αυτό. Γιατί να πονάμε; Έχει κάποιο νόημα ο πόνος στη ζωή του καθενός μας; Η απάντηση μη νομίζετε πως είναι τόσο εύκολη. Μόνο ο Θεός μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την αρκετά χρή­σιμη και ωφέλιμη κατανόηση.

Υπάρχει άφθονος, ποικίλος, σωματικός πόνος προερχόμενος συνήθως από πρόσκαιρες ή ανίατες α­σθένειες, που ταλαιπωρούν πολύ τον άνθρωπο. Υπάρ­χει επίσης πλούσιος ψυχικός πόνος, που μπορεί νάναι και πιο δυνατός του σωματικού. Πόνος που προέρχε­ται από ξαφνική ορφάνια, χηρεία, ξενιτεμό, προσφυ­γιά, πένθος, αποτυχία, αδυναμία, μειονεξία, στέρηση, έλλειψη, ανικανότητα, ανεπάρκεια, απόρριψη, απώ­λεια, φτώχεια, κακουχία, δυστυχία, ειρωνεία, εμπαιγ­μό, προδοσία, εξαπάτηση, ψέμα, επιορκία, βουλιμία, κατάχρηση, καταδίκη, φυλάκιση, απομόνωση, μονα­ξιά....

Υπάρχει ο πόνος του προδότη και του προδομέ­νου, του εκμεταλλευτή και του εκμεταλλευόμενου, του εξαπατούντα και του εξαπατώμενου. Πόνος της νο­σταλγίας, του έρωτος, του πάθους, του κενού, του ανι­κανοποίητου και ανολοκλήρωτου του ανθρώπου. Πό­νος της χαμένης ολότητος, των ενοχών, του ορθολο­γισμού, της εξουσιαστικότητος, των ψευδαισθήσεων, των διαψεύσεων, των φαντασιώσεων, των διαπροσω­πικών συγκρούσεων, δια κακιών, ζηλοτυπιών, ύβρε­ων, φθόνων, κατηγοριών, συκοφαντιών κι εχθροτή­των. Δυνατός ο πόνος του φόβου, επικείμενων κατα­στροφών, αγωνιών, υποκρισιών, απογνώσεων, απελπι­σιών, απαισιοδοξιών, μελαγχολιών, καταθλίψεων και θανάτων. Πόνος μεγάλος η αντιφατικότητα, η αμφιθυ­μία, η αμφιβολία, η αναποφασιστικότητα, η αναβλη­τικότητα. Επίσης η δικαιολόγηση της μετριότητος, της ρηχότητος, της καθημερινότητος, της αυτάρκειας, της υποκρισίας. Ακόμη το ξεγέλασμα του εαυτού μας, η ψυχολογική κατάρρευση, η συνεχής ανταγωνιστι­κότητα, η βάναυση εξουσιαστικότητα, η παράφορη κτητικότητα, η άκρατη πλεονεξία, ο ευδαιμονισμός, η κραιπάλη, η ασωτεία, η εμπάθεια, η κακότητα...

Πάθος σημαίνει πάθημα, πτώση, υποδούλωση, ο­δύνη, άλγος. Ο πιο πονεμένος και δυστυχισμένος εί­ναι ο εμπαθής άνθρωπος. Νοσεί, αφού αγαπά τα πάθη, τα λατρεύει, τα προσκυνά, δεν τ' αφήνει παρότι τον ταλαιπωρούν. Πρόκειται για ένα φοβερό και παθογό­νο διχασμό. Ενώ του δίνονται ευκαιρίες ν' απεγκλωβισθεί τις απορρίπτει. Οι εμπαθείς επιλογές όμως του ανθρώπου του κοστίζουν. Οι άνθρωποι μαθαίνουν να ζουν μία μέτρια, χλιαρή και χαλαρή, μονότονη, ανια­ρή, ανολοκλήρωτη, μίζερη, κακόμοιρη, ρηχή, άχαρη ζωή. Η βίωση της άρνησης και της αποτίναξης αυτού του τρόπου ζωής αποτελεί οδυνηρή εμπειρία. Αφαι­ρείται από τον ίδιο τον άνθρωπο η δυνατότητα βιώσεως μιας αυθεντικής, καθαρής, ανυπόκριτης, τίμιας και ειλικρινούς ζωής. Είναι λυπηρό να πλανάται και να αιχμαλωτίζεται ο άνθρωπος σε αυτή την ανόητη ζωή. Να σκηνοθετεί μία αμεταμόρφωτη ζωή μέσα στην ε­μπάθεια. Σίγουρα κύριος υποκινητής είναι ο δαίμο­νας, αφού κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά όλα τα πάθη είναι δαιμονοκίνητα. Ο άνθρωπος βέβαια ε­πιλέγει μόνος του τον τρόπο αυτό ζωής. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα ν' αντισταθεί, ν' αντικρούσει τα πάθη, ν' απελευθερωθεί. Μα δυστυχώς συχνά δεν το κάνει.
Ο πόνος φαίνεται να έχει μία κυρίαρχη θέση στη ζωή. Έφθασαν οι φιλόσοφοι να πουν πονώ άρα υ­πάρχω. Ο Κίκεργκωρ λέει: «Δεν είμαι αυτός που σκέ­φτεται πως δεν πρέπει να πονούμε ποτέ. Περιφρονώ αυτήν την ποταπή σκέψη κι αν μπορώ να επιλέξω προτιμώ να υπομείνω μέχρι τέλους τον πόνο. Είναι καλό να υποφέρουμε και μέσα στα δάκρυα υπάρχει δύ­ναμη, αλλά δεν είναι να υποφέρουμε δίχως ελπίδα». Κρύβεται ένα βαθύ νόημα, αδελφοί μου, στην παρου­σία του πόνου στη ζωή μας. Για να το δούμε μαζί.

Ο πόνος αρχίζει στον κήπο της Εδέμ. Η παράλο­γη υπακοή στον δαίμονα και η υπερήφανη ανυπακοή στον Θεό είναι η αρχή του πόνου στη ζωή των ανθρώ­πων. Η τραγωδία εισέρχεται στον κόσμο. Συγκρούε­ται ο άνθρωπος με τον Θεό. Διακόπτεται ο άνετος διά­λογος Αδάμ και Θεού. Χάνεται ο παράδεισος. Αρχί­ζει ο κόπος, η λύπη, ο στεναγμός. Τη γυμνότητά του αισθάνθηκε ο Αδάμ μετά την αμαρτία της παρακοής και τη γεύση του κακού. Η αίσθηση της γυμνότητός του σημαίνει αντίληψη της τρεπτότητος και τρωτότητος, έλλειψη προστασίας, κατανόηση του πόνου της αποδεσμεύσεώς του από τον Θεό. Μπορούσαν να θε­ραπευθούν οι πρωτόπλαστοι δια της μετανοίας. Δεν το έπραξαν όμως. Γιατί; Θέλησαν να δικαιολογηθούν, ν' ακολουθήσουν δικό τους δρόμο, πιο σύντομο, πιο εύκολο, δίχως Θεό. Παγιδεύτηκαν οικτρά στον δρα­ματικό πόνο της μοναξιάς, της θεώσεως δίχως Θεό, της παράλογης αυτοθεώσεως. Η θεοδώρητη επιθυμία θεώσεως των πρωτοπλάστων εκμεταλλεύθηκε από τον πανούργο δαίμονα, που θέλησε να τους προσφέρει μία δική του ταχύρρυθμη ισοθεΐα κι έτσι τους απάτησε και τους θανάτωσε.

Η νοσταλγία του απολεσθέντος παραδείσου δη­μιουργεί δάκρυα πικρά, πόνο δυνατό, πόνο που μπο­ρεί όμως να θεραπεύσει τον αμαρτωλό. Και τότε να έχουμε το παράδοξο, αντιφατικό και οξύμωρο: Υγεία στην ασθένεια! Με την κατάφαση του πόνου, όχι μα­ζοχιστικά, όχι παθητικά, όχι μοιρολατρικά, αλλά με βεβαία πίστη, μ' επίγνωση, με υπομονή, ως θεϊκή δο­κιμασία και παιδαγωγία, και όχι ως τιμωρία, που επε­ξεργάζεται λύτρωση και σωτηρία. Γεννιέται έτσι ένας άλλος πόνος. Αγαπάς και πονάς, ταπεινώνεσαι και πονάς, υποχωρείς και πονάς. Πονάς όμως διαφορετι­κά, γλυκά, κερδοφόρα. Το ν' αγαπάς αληθινά σημαί­νει να θυσιάζεσαι. Αποτελεί μία ιδιαίτερα φιλόπονη εργασία, όπως και να ταπεινώνεσαι. Αγαπώντας ενδυναμώνεσαι και χαίρεσαι. Έχεις μια βαθειά ικανοποί­ηση. Μιλώντας για «χαρμολύπη» και «χαροποιόν πένθος», κατά τις ωραίες εκφράσεις των νηπτικών κει­μένων της Εκκλησίας μας, δεν παραδοξολογούμε. Ο πόνος και η συνειδητή κατάφαση σε αυτόν προσφέρει πολύτιμη γνώση, μεγάλη εμπειρία. Η εγνωσμένη παραδοχή της παθολογίας μας θα μας δώσει την υπέροχη και απαραίτητη για την πνευματική ανάβαση αυ­τογνωσία. Η γνήσια πνευματική ζωή είναι μία ηθελη­μένη απόσπαση από τον ψεύτικο εφησυχασμό της κα­λοπέρασης και η είσοδος σε μία καλή αγωνία και ή­ρεμη ανησυχία, όπως έλεγε ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος Αγιορείτης, από την επανάπαυση και τη νωχέλεια σε μία ζωή όλο ωραίες αλλαγές. Μία πορεία προς συνάντηση του πλησίον, που κι εκείνος αγωνιά, άγχεται, δυσκολεύεται, προβληματίζεται, βασανίζεται και πονά.

Ο πόνος λιχνίζει και τελειοποιεί τον άνθρωπο. Ο πόνος από τους άλλους, δια πικρών λόγων και σκοτει­νών έργων, συχνά είναι πιο σκληρός και από της α­σθένειας και του πένθους. Πονά πολύ ο αταπείνωτος άνθρωπος όταν τον υποτιμούν, τον παρεξηγούν, τον μειώνουν, τον ειρωνεύονται, τον κουτσομπολεύουν, κατακρίνουν και συκοφαντούν. Οι συνεχώς κρίνοντες και κατακρίνοντες ασύστολα τους πάντες και τα πά­ντα, δίχως καμιά περίσκεψη κι αιδώ, καταδικάζοντάς τους αναπολόγητα, αμαρτάνουν φοβερά και θέτουν μεγάλο βάρος πάνω τους. Πονούμε τους άλλους, αλλά πονάμε κι εμείς.

Η συνεχής εξουσιαστικότητα στη ζωή δημιουργεί έντονη εχθρότητα, αντιπαλότητα και αντίδραση. Οι ε­ξουσιαστές συνήθως είναι άσπλαχνοι εγωιστές, με υ­περβολική εσωτερική ένδεια, που προσπαθούν να την καλύψουν με πράξεις ισχύος. Ο ανόητος άνθρωπος θέ­λει να γίνει μεγάλος, κάνοντας τους άλλους μικρούς. Ο μεγάλος χριστιανός συγγραφέας Ντοστογιέφσκυ ορθά λέει πως υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν δια­πράξει ποτέ τους έγκλημα και όμως είναι χειρότεροι α­πό εγκληματίες. Μερικοί πεθαίνουν χωρίς να ζήσουν. Λησμονούν ότι είναι άνθρωποι, εικόνες Θεού.

Ο ψυχικός πόνος είναι μια κραυγή της ψυχής για βοήθεια. Μας καλεί να εντείνουμε την πνευματική ό­ραση και ακοή εντός μας. Δεν πρέπει απρόσεκτα να προσπεράσουμε αυτό το κάλεσμα και να παραβλέψου­με το μήνυμα. Όπως ένας πόνος του σώματος μας δη­λώνει ότι κάτι συμβαίνει στον οργανισμό μας και ο­δηγούμεθα στον ιατρό και τις σχετικές εξετάσεις, έτσι καλούμεθα ν' αποκρυπτογραφήσουμε το σήμα του ψυ­χικού πόνου με τη συνδρομή μάλιστα της κατάλλη­λης μελέτης, της προσευχής και της βοήθειας του έ­μπειρου πνευματικού.

Πολύ συχνά ο άνθρωπος εκτός από τα «γιατί» πα­ραπονείται πως είναι αβάστακτος και ασήκωτος ο πό­νος του και πως δεν είναι ικανός να τον αντέξει. Εν­τούτοις αυτός ο μεγάλος πόνος τελικά αντέχεται και ανακαλύπτει και αποκαλύπτει πολύ σπουδαία πράγμα­τα, που φανερώνουν την ποιότητα και ακεραιότητα της ζωής μας. Αν δηλαδή πιστεύουμε αληθινά -με μία πίστη δυνατή, ακράδαντη και θερμή- αν υπομέ­νουμε κραταιά κι ελπίζουμε εγκάρδια. Η πίστη στον Κύριο ανοίγει δρόμους, εκεί που ήταν όλοι κλειστοί και αδιέξοδοι. Τότε αισθανόμεθα καλά την ατέλεια, την ανεπάρκεια, τη μικρότητα, την αδυναμία, την παροδικότητα της ζωής μας. Κατανοούμε τότε μετά του θείου και κορυφαίου αποστόλου Παύλου ότι η δύναμή μας στην ασθένεια φανερώνεται και ολοκληρώνεται. Μέσα στην ασθένεια ταλαντεύεται η επίγεια ευδαιμο­νία μας, πιστεύουμε ότι δεν έχουμε μένουσα πόλη, αλ­λά τη μέλλουσα επιζητούμε.

Ο πόνος μπορεί να γίνει εφαλτήριο για την εκτί­ναξή μας από τη στείρα μετριότητα, τη μονότονη στα­σιμότητα, το κουραστικό πνευματικό σημειωτόν, στη γνωριμία μας με τον πραγματικό εαυτό μας. Να γνωρίσουμε καλά τις δυνάμεις, τις δυνατότητες, τις αντο­χές, τα όριά μας, τα τάλαντα που μας έδωσε ο Θεός μας. Να δούμε την κρυμμένη άγνωστη διάστασή μας -ότι δεν υπάρχουμε για να τρώμε και να κοιμόμαστε- και να γίνουμε περισσότερο αληθινοί άνθρωποι και χριστιανοί.
Δεν είναι εύκολο θέμα πράγματι για εξετάσεις ο πόνος. Δεν εξορκίζεται με πρόχειρες συνταγές εύκο­λης υπομονής, αλλά με ουσιαστική, ζωντανή και θερ­μή σχέση με τον Λυτρωτή, Σωτήρα, Σταυροαναστηθέντα Χριστό και τις δυνατές πρεσβείες των μεγάλων α­γωνιστών του πόνου. μεγαλομαρτύρων, ιερομαρτύρων, οσιομαρτύρων, παρθενομαρτύρων, νεομαρτύρων, δι­καίων, οσίων, ομολογητών. Ιδιαίτερα με τις σωστικές πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου, της στοργικής μητέρας πάντων των θλιβομένων, της ελπίδος των απηλπισμένων, της χαράς των χριστιανών, που τόσο πολύ την ακούει ο Υιός της, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός.

Η κάθε περίπτωση πόνου είναι προσωπική, ιδιαί­τερη, σημαντική για τον ίδιο τον άνθρωπο, πρωτό­γνωρη ίσως, ασύγκριτη με όποιο άλλο μικρότερο ή μεγαλύτερο πόνο. Είναι ο καθαρά δικός μου σταυρός, το δικό μου φορτίο, ο δυνατός πειρασμός, η ισχυρή δοκιμασία, όπου κρίνομαι, εξετάζομαι και προβιβάζομαι ή μη. Η καλύτερη παρηγοριά πάντως των πικρών αυτών ωρών είναι η δια της ταπεινής και θερμής προ­σευχής επικοινωνία με τον πολυεύσπλαχνο, επουρά­νιο πατέρα, που υπάρχει για ν' ακούει και να προσ­τρέχει στους πόνους των πάντοτε αγαπητών παιδιών του.

Όμως, παρ' όλα αυτά, νομίζω πως ακόμη δεν έχω απαντήσει καίρια στο ποιο ακριβώς είναι το βαθύ νόημα του πόνου στη ζωή μας. Ταπεινά φρονώ πως την καλύτερη απάντηση συνάντησα σ' ένα μεγάλο βυ­ζαντινό θεολόγο, σ' ένα σπουδαίο ασκητή και μάρτυ­ρα και μεγάλο άγιο της Εκκλησίας μας, Μάξιμο τον Ομολογητή, που οι ανόσιοι εικονομάχοι του έκοψαν τη γλώσσα και το χέρι, για να μη μιλά και γράφει. Λέγει περιεκτικά και χαρακτηριστικά ο άγιος: Η πα­ράλογη ηδονή είχε ως φυσικό αποτέλεσμα την οδύνη, τον πόνο. Για ν' απαλλαγούμε από αυτή την οδύνη χρειάζεται μία νέα οδύνη, για να φθάσουμε στην ό­ντως ηδονή! Παράλογη ηδονή, αδελφοί μου, είναι κά­θε μορφή μικρής ή μεγάλης αμαρτίας. Η αμαρτία τε­λικά είναι ένας παραλογισμός. Ο άγιος Μάξιμος επί­σης λέγει πως αιτία της πτώσεως των πρωτοπλάστων ήταν η γεύση της ηδονής, που τους μετέδωσε οδύνη. Ο πνευματικός νόμος λειτουργεί πάντοτε άψογα. Η παράνομη, παράλογη, εγωιστική ηδονή καταλήγει σε οδύνη. Η γλυκύτητα δίνει πικρότητα, σαν τα χαρού­πια, την τροφή των χοίρων, την τροφή του ασώτου της γνωστής ευαγγελικής παραβολής.

Πώς θα ελευθερωθεί ο άνθρωπος από την οδύνη, την πικρότητα, που τον κουράζει και ταλαιπωρεί; Χρειάζεται να κοπιάσει, να πονέσει, ν' αγωνισθεί, για να ξεπεράσει τον πόνο και να απελευθερωθεί από την οδύνη, που του πρόσφερε η γεύση της παράλογης η­δονής. Πώς θα γίνει όμως αυτό; Είναι εύκολο; Θα έ­χει αίσια αποτελέσματα; Αξίζει ν' αγωνίζεται και κο­πιάζει κανείς; Θα πραγματοποιηθεί δια του υπομονετι­κού, επίμονου, επιμελούς, δοκιμασμένου καλά και παραδεδομένου, γνήσιου ασκητικού αγώνος της Εκκλη­σίας μας. Η υπάρχουσα οδύνη της αμαρτίας θ' ανα­χωρήσει μόνο δια μιας νέας οδύνης, βίας και ασκήσε­ως. Όταν όμως ο άνθρωπος για διαφόρους λόγους δεν αγαπά, δεν προσλαμβάνει και δεν ενστερνίζεται το α­παραίτητο, ασκητικό, μαρτυρικό φρόνημα της αγίας μητέρας μας Ορθόδοξης Εκκλησίας, τότε ο Πανάγα­θος Θεός, που θέλει όλους να μας σώσει και να έλθουμε σ' επίγνωση της αληθείας, δεν μας εγκαταλείπει, δεν μας ξεσυνερίζεται, αλλά μας επισκέπτεται δι' ενός άλλου τρόπου για να μας βοηθήσει.

Ποιος είναι αυτός ο άλλος τρόπος; Οι διάφοροι πειρασμοί, οι πολλές δοκιμασίες, οι καθημερινές θλί­ψεις, οι έκτακτες ασθένειες, σωματικές ή ψυχικές. Ό­λα αυτά παραχωρούνται, επιτρέπονται από τον Θεό για την ανάνηψη, μετάνοια και σωτηρία μας. Με αυ­τές τις προϋποθέσεις και αυτή την προοπτική, αντι­λαμβάνεσθε αγαπητοί μου, το βαθύ θέμα του πόνου και του νοήματός του στη ζωή μας. Δεν πρόκειται α­σφαλώς για ατυχία, για κακή ώρα, για δυστυχία και τραγωδία, όπως λέγεται, αλλά για επίσκεψη Θεού, ευ­λογία, τρόπο και οδό προς αγιασμό, σωτηρία και λύ­τρωση.

Ή υπομονή λοιπόν στον πόνο και η προσευχητική καρτερία φέρει την επίσκεψη της θείας Χάριτος. Ο έτσι καλοδεχούμενος πόνος καθαρίζει την ψυχή. Αποδεικνύουμε την αγάπη μας στον Χριστό, με την αγόγγυστη υπομονή στον πόνο. Ο πόνος είναι ένας σταυρός, πάνω στον οποίο σταυρώνουμε τα πάθη μας. Μέσα από αυτή την εκούσια σταύρωση θ' αναστηθεί ο αναγεννημένος εαυτός μας.

Ο άγιος Μάρκος ο Ασκητής τονίζει πως η υπομο­νή στους πόνους των θλίψεων δίνει αληθινή γνώση και μεγάλη ωφέλεια. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος συνεχίζοντας λέγει πως αυτή η υπομονή στους πειρασμούς θα στε­φθεί από χαρά, στην οποία προκαταβολικά πρέπει να ελπίζουμε κατά την αδιάψευστη εντολή του Κυρίου.

Ο πόνος, αδελφοί μου, ταπεινώνει τον άνθρωπο. Μέσα από την αδυναμία του μπορεί ν' αναζητήσει τη δύναμη στον Θεό και να την έχει. Αν θελήσει να τα βγάλει πέρα μόνος του θα ταλαιπωρηθεί αρκετά και θα πονέσει σίγουρα πιο πολύ. Είναι μία ευκαιρία, να υποχωρήσει ο ατομισμός, η αυτάρκεια, η επικίνδυνη τάση για αυτοθέωση, που αποτελεί πονηρή ψευδαί­σθηση αυτοδυναμίας και αυτοδικαιώσεως, κι έτσι να οδηγηθεί στη σωτήρια μετάνοια, αποφασιστικά και α­μετάκλητα, γενναία και σταθερά, δίχως διλήμματα, ο­πισθοχωρήσεις και δαιμονοκίνητες αναβολές.

Ο πιστός παραδίδεται ολοκληρωτικά στο θέλημα του Θεού. Λέγει κι εννοεί το «γενηθήτω το θέλημά Σου» της Κυριακής προσευχής. Η πίστη στον Θεό α­ποτελεί ένα διάφορο πόνο. Καλείται ο πιστός ν' απα­γκιστρωθεί από το «ίδιον θέλημα», το κοσμικό περι­βάλλον, πρόσωπα και πράγματα αντίθεα, ιδέες και μέ­ριμνες παγιδευτικές. Ο πιστός προσκαλείται να μετα­ποιήσει τα πάθη σε αρετές και να μεταμορφώσει τη ζωή του.

Ένας ζωντανός και δυνατός οργανισμός, όταν νοσεί κάνει υψηλό πυρετό. Μη φοβόμαστε τον πυρετό. Είναι ένα σήμα. Κάτι δηλώνει. Ας μη σπεύσουμε να πάρουμε αντιπυρετικά. Ας αναζητήσουμε ως καλοί ιατροί την αιτία, την αφορμή, την προέλευση του ενοχλητικού πυρετού. Η πλούσια παράδοσή μας μας δι­δάσκει πως η κρίση του πόνου μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τα αντισώματα εκείνα που τελικά θα μας σώσουν. Η αντιμετώπιση του πόνου θέλει μεγάλη προσοχή και υπομονή.

Ο άγιος Διάδοχος, επίσκοπος Φωτικής της Ηπεί­ρου, θεοφώτιστα και θεοχαρίτωτα αναφέρει στις θε­σπέσιες γραφές του ένα λόγο υπέροχα παρηγορητικό για πολλούς: «Ο υπομείνας χρόνιον ασθένειαν αγογ­γύστως ως μάρτυς παραλειφθήσεται». Αυτός, λέγει, που έχει μία χρόνια και ανίατη ασθένεια και την υπο­μένει στο κρεβάτι του πόνου δίχως να γογγύζει, αυτόν θα τον παραλάβει ο Κύριος κοντά Του ως ένα μεγαλο­μάρτυρα. Για να έχει όμως κανείς, αγαπητοί μου αδελ­φοί, τη μεγάλη καρτερικότητα και υπομονή να μη γογγύζει, ασφαλώς και βεβαίως θα πρέπει να πιστεύει θερμά στον Θεό και να προσεύχεται ταπεινά. Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, τον νέο οικουμενικό διδάσκαλο, η προσευχή δεν είναι απλά μία νοητική ε­νέργεια που απευθύνεται έκτακτα στον Θεό, είναι πράξη καρδιακής καθάρσεως, στην οποία μετέχει ό­λος ο άνθρωπος.

Ο ασθενής, λοιπόν, που υπομένει τον πόνο κι ευ­χαριστιακά και δοξολογικά προσεύχεται, ενισχύεται, παραμυθείται, απαλλάσσεται από την εμπάθεια και την ηδυπάθεια κι αισθάνεται το μέγα έλεος του πανά­γαθου Κυρίου. Στην κατάσταση της απάθειας η επιθυ­μία του άνθρωπου δεν νεκρώνεται, αλλά κατά την πατερική διδασκαλία μεταμορφώνεται. Αυτά όμως μόνο όταν τα ζει καλά κανείς, μόνο τότε μπορεί άνετα να τα εκφράσει και να τα περιγράψει. Είναι πολύ διαφορετικό να ξέρω ότι υπάρχει κάπου πολύτιμος θησαυ­ρός, από το να τον έχω δικό μου, να γνωρίζω δηλαδή τι σημαίνει να είσαι αληθινός Ορθόδοξος χριστια­νός.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει πως ύλη της θεώσεως είναι η καθαρότητα. Η ασθένεια, όπως είπα­με, καθαρίζει τον άνθρωπο, όπως και η ταπεινή ά­σκηση -το μόνο που έχει να δώσει ο άνθρωπος στον Θεό. Με όλα τα παραπάνω πού καταλήγουμε αδελφοί μου; Ότι είναι καλύτερα να είμαστε άρρωστοι; Να μη προσευχώμεθα υπέρ της υγείας μας; Ν' αγαπούμε τον πόνο; Όχι. Δεν επιζητούμε νοσηρά τον πόνο στη ζωή μας. Όταν όμως έλθει, που κάποτε με κάποιο τρόπο σίγουρα θα έλθει, μη πανικοβληθούμε, μη τρομάξου­με, μη φύγουν όλα κάτω από τα πόδια μας, μην απογοητευθούμε, μη μελαγχολήσουμε, μη τα βάλουμε με τον Θεό, μη Τον θεωρήσουμε τιμωρό κι εκδικητή, μη Τον αγνοήσουμε, μη Τον λησμονήσουμε, μη δεν προ­σευχηθούμε. Αν φαίνεται να καθυστερεί να μας απα­ντήσει, δεν σημαίνει διόλου ότι δεν μας παρακολου­θεί, προσέχει και ακούει. Το σχέδιο της σωτηρίας μας μπορεί να φαίνεται ότι καθυστερεί, υφαίνεται όμως προσεκτικά και μυστικά. Δεν επιζητούμε αστόχαστα τον πόνο στη ζωή μας, αλλά αν και όποτε μας επισκε­φθεί, ας αναζητήσουμε καρτερικά το κρυμμένο και βαθύ νόημα της επισκέψεώς Του. Μπορούμε ν' ανα­πτύξουμε μαζί Του ένα σημαντικό διάλογο, που ν' α­ποτελέσει σταθμό στη ζωή μας και να νοηματισθεί ό­λος ο βίος μας και να λάβει άλλη διάσταση και νέα προοπτική. Σας μιλά αδελφικά ένας πονεμένος.

Η ανάσταση ακολουθεί πάντα τη σταύρωση. Ο θάνατος μας συνοδεύει στην αιώνια και πανευφρόσυνη ζωή, όπου «ουκ έστι λύπη, πόνος και στεναγμός αλλά ζωή ατελεύτητος». Αυτή την άλυπη, άπονη και αγόγγυστη παραδείσια ζωή προγεύεται, κατά τον υπέ­ροχο άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, ο πιστός που έ­χει παραδώσει εκούσια όλη του τη ζωή στα χέρια του Χριστού, όπως λέμε σε κάθε θεία λειτουργία του α­γίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Με όλη μου την καρδιά, με όλη τη δύναμη της ψυχής μου και με όλη τη θέρμη του είναι μου εύχομαι ταπεινά και προσεύχομαι συνέχεια, αδελφοί πεφιλημένοι, ο πόνος των ασθενειών, των πειρασμών και των θλίψεων, να μη σας απογοητεύσει ποτέ. Ο πόνος να σας κάνει πιο υγιείς ψυχικά, πιο ώριμους πνευματικά, πιο καλλιεργημένους καρδιακά. Ο πόνος να συνδράμει στη νοηματοδότηση της ζωής σας και στην ουσιαστική σχέση σας με τον ζώντα Χριστό, τους φίλους του Χριστού, τους Αγίους και την Παναγία, τ' άγια μυστήρια και την αγία μας μητέρα Ορθόδοξη Εκκλησία, στην αγκάλη της οποίας όλοι οι πονεμένοι αναπαυόμαστε.

Εύχεστε και υπέρ εμού.

Άγιον Όρος  Ιερά Σκήτη Κουτλουμουσίου  Πάσχα 2008

ελάχιστος μοναχός Μωυσής Αγιορείτης

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008 

http://www.impantokratoros.gr/31958507.el.aspx

Το Νόημα του Πόνου Και Πώς Ν’Αποδεχτείς Το Δύσκολο

Ο πόνος είναι μια οικουμενική ανθρώπινη εμπειρία. Κι όλες τις φορές που τον νιώθουμε, θέλουμε να τον διώξουμε γρήγορα για να θεραπεύσουμε το σώμα ή την  ψυχή μας.

Υπάρχουν αναρίθμητοι τρόποι για να μειωθεί ή ν’εξαφανιστεί ο πόνος. Παυσίπονα, φάρμακα, παράνομες ουσίες, τεχνικές απόσπασης προσοχής όπως το να μην αφήνεις χρόνο στον εαυτό σου να σκεφτεί μέσω π.χ υπερβολικής δουλειάς ή άλλων ασχολιών, η εκλογίκευση,  η γελοιοποίησή του, η άρνηση του, η απώθηση του. Όλες τις φορές, η επιθυμία είναι η ίδια: να μην πονάμε άλλο.

Εάν ο πόνος είναι πράγματι τόσο περιττός, τόσο άχρηστος γιατί να υπάρχει; Γιατί η ζωή να μην είναι μια διαδοχή ευτυχισμένων στιγμών; Γιατί ο κόσμος να είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να περιέχει πόνο;

Ο σωματικός πόνος μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάτι δεν πάει καλά. Ένας πονοκέφαλος μπορεί να είναι αθώος αλλά μπορεί να αποτελεί ένδειξη και για κάτι σοβαρότερο. Εάν λοιπόν δεν υπήρχε πόνος, δε θα ξέραμε ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι στο σώμα μας, δεν θα υπήρχε τρόπος να ξέρουμε εάν είμαστε άρρωστοι ή όχι κι ούτε βέβαια θα επιδιώκαμε να θεραπευτούμε. Κάθε φορά που πονάμε σωματικά, θέλουμε να σταματήσουμε να πονάμε. Αυτό είναι βέβαια λογικό εφόσον ο πόνος είναι μια τόσο δυσβάσταχτη εμπειρία. Στις περιπτώσεις χρόνιου σωματικού πόνου, οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν έναν δευτερογενή πόνο: «Γιατί θα πρέπει να πονάω; Δεν αντέχω άλλο. Ποτέ θα τελειώσει αυτό; Γιατί σ’εμένα;». Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πόσο έντονες γίνονται οι σκέψεις αυτές σε κάποιον που πονάει για χρόνια, μιας και μια παροδική εμπειρία πόνου είναι ήδη δυσβάσταχτη.

Η αντίδραση μας απέναντι στον εσωτερικό,ψυχικό πόνο είναι παρόμοια όπως και με τον σωματικό. Θέλουμε να τον αποφύγουμε, να τον διώξουμε, να τον εξαφανίσουμε. Στην απόπειρα μας  να το πετύχουμε αυτό

·         Καταφεύγουμε στην απόδοση φταιξίματος και την επικριτικότητα προς τον περίγυρο. Περιμένουμε έτσι τη λύτρωση να έρθει από κάποιον άλλο, συνήθως το άτομο στο οποίο ρίχνουμε το φταίξιμο.

·         Προσπαθούμε να καταπιέσουμε ή να εκλογικεύσουμε τις όποιες σκέψεις σχετίζονται με τον πόνο μας.

·         Θυμώνουμε με τα συναισθήματα μας και την αδυναμία μας να τα ελέγξουμε νομίζοντας πώς η αυτοεπίκριση θα μας κρατήσει κινητοποιημένους για να διώξουμε τον πόνο.

·         Χρησιμοποιούμε ουσίες όπως π.χ το αλκοόλ ή καταφεύγουμε σε άλλου είδους εξαρτητικές  συμπεριφορές όπως π.χ η εργασιομανία ή η υπερβολική άσκηση.

Αυτή η συνεχής προσπάθεια να αποφύγουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα μας, τις αναμνήσεις μας ή αυτό που νιώθουμε στο σώμα μας, δυσκολεύει και παρατείνει τον πόνο. Ο λόγος που παραμένουμε σ’αυτό το σύστημα αποφυγής, είναι επειδή από αυτή απορρέει ένα παροδικό όφελος.

Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι κάποιος πάσχει από αγοραφοβία, δηλαδή φοβάται τους χώρους οι οποίοι είναι πολύ ανοιχτοί ή έχουν συνωστισμό. Οι φίλοι του αποφασίζουν να πάνε σ’ένα πάρτυ το οποίο γίνεται σ’ένα γνωστό μπαρ. Παρόλο που θα ήθελε να περάσει χρόνο με τους φίλους του και του αρέσει η συγκεκριμένη μουσική, βρίσκει μια δικαιολογία για να μην πάει φοβούμενος ότι ο συνωστισμός θα πυροδοτήσει το άγχος του. Προσπάθησε τώρα να φανταστείς πώς θα ήταν αν ήσουν στη θέση αυτού του ανθρώπου.

Πώς είναι πιθανόν να νιώθει αμέσως μόλις βρεί μια δικαιολογία για να μην πάει με τους φίλους του;Ανακούφιση ή άγχος;

Θα είναι η αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων(χώρων με συνωστισμό) περισσότερο ή λιγότερο πιθανή την επόμενη φορά;

Θα γίνει αυτή η φοβία πιο δυνατή ή πιο αδύναμη;

Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις είναι μάλλον ξεκάθαρες. Η εμπειρία μας είναι ανάλογη με την εμπειρία αυτή του ανθρώπου. Κάθε φορά που αντιδρούμε με τρόπο που στοχεύει στην αποφυγή του προσωπικού μας πόνου, πυροδοτούμε τις παραπάνω αντιδράσεις. Το πιο πιθανό δηλαδή είναι ότι αρχικά θα νιώσουμε μία αίσθηση ανακούφισης όταν καταφέρουμε ν’αποφύγουμε τα οδυνηρά συναισθήματα ή σκέψεις. Αυτή η αίθηση ανακούφισης ενδυναμώνει την τάση να χρησιμοποιήσουμε την ίδια τακτική την επόμενη φορά που θα πρέπει ν’αντιμετωπίσουμε το δυσάρεστο συναίσθημα. Κάθε φορά όμως που το κάνουμε δίνουμε σε αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα περισσότερη δύναμη.

Στις περισσότερες μορφές ψυχικού πόνου, υπάρχει σε κάποιο βαθμό αυτή η απροθυμία να βιώσουμε το επώδυνο συναίσθημα.

Για παράδειγμα, η απροθυμία να έχουμε άγχος, προβλέπει ότι θα έχουμε άγχος. Ακόμα και κάτω από το ίδιο ερέθισμα, οι άνθρωποι που τείνουν ν’αποφεύγουν την εμπειρία τους, θα νιώσουν περισσότερο πανικό απο εκείνους που αποδέχονται το άγχος πιο πρόθυμα.

Στην κατάθλιψη, πολλά από τα συμπτώματα διατηρούνται από μια έλλειψη αποδοχής και προθυμίας να βιώσουμε τη θλίψη.

Όλες αυτές οι στρατηγικές αχρηστεύουν τη δύναμη μας να θεραπευτούμε, να βελτιωθούμε ή να επιλύσουμε το πρόβλημα παρατείνοντας και ενδυναμώνοντας έτσι την ψυχική μας ταλαιπωρία.

Τι θα πρέπει να κάνουμε λοιπόν;

Α) Πρώτα απ’όλα είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο ψυχικός μας πόνος, βρίσκεται μέσα μας διότι μεταφέρει ένα μήνυμα, όπως ακριβώς ο πονοκέφαλος είναι σύμπτωμα πως κάτι συμβαίνει στο σώμα μας. Το μήνυμα αυτό δεν είναι ίσως ξεκάθαρο όμως υπάρχει. Για να μπορέσεις να συνειδητοποιήσεις το μήνυμα που μεταφέρει για σένα η θλίψη, το άγχος ή οποιοσδήποτε άλλος ψυχικός πόνος αισθάνεσαι, αναλογίσου:

Εάν το επώδυνο συναίσθημα που νιώθω, μπορούσε να μιλήσει, τι θα έλεγε;

Εάν αυτό το συναίθημα είχε μορφή, ανθρώπινη ή ζώου, πώς θα ήταν; Πώς θα αισθανόμουν απέναντι του; Τι θα μου έλεγε; Τι θα του έλεγα;

Β) Προσπάθησε ν’αποδεχτείς την δυσβάσταχτη εμπειρία που βιώνεις. Όπως προαναφέρθηκε, το ανθρώπινο ενστικτό μας σπρώχνει να θέλουμε να την ξεφορτωθούμε και να την αποφύγουμε. Η πίεση όμως που ασκούμε στο εαυτό μας, είναι μια έμμεση κριτική ότι δεν θα έπρεπε να αισθανόμαστε όπως αισθανόμαστε. Η κριτική αυτή μας αποδυναμώνει ψυχικά και μας καθηλώνει περισσότερο στην ίδια εμπειρία την οποία θέλουμε ν’αποφύγουμε.

Ένα μεγάλο μέρος της αποδοχής, είναι η προθυμία να βιώσουμε τη δυσάρεστη εμπειρία.

Τι σημαίνει όμως προθυμία;

Το να κρατάς τον πόνο σου όπως θα κρατούσες ένα μικρό λουλούδι στα χέρια σου

Το ν’αγκαλιάζεις τον πόνο σου όπως θ’αγκάλιαζες ένα μικρό παιδί που κλαίει

Το να κοιτάς τον πόνο σου με τον ίδιο τρόπο όπως θα κοιτούσες ένα απίστευτο πίνακα

Το να τιμάς τον πόνο σου όπως θα τιμούσες έναν καλό φίλο ακούγοντας τον

Να εισπνέεις τον πόνο σου όπως θα έπαιρνες μια βαθιά εισπνοή

Να εγκαταλείπεις τον πόλεμο με τον πόνο σου όπως ένας  στρατιώτης που καταθέτει το όπλο του και γυρνά σπίτι

Να κουβαλάς τον πόνο όπως κουβαλάς μια φωτογραφία στο πορτοφόλι σου

Προθυμία δεν είναι να αντιστέκεσαι τον πόνο σου, να τον αγνοείς, να τον ξεχνάς, να κάνεις αυτό που σου λεέι ή να μην κάνεις αυτό που σου λέει.

Ο στόχος της προθυμίας και της αποδοχής είναι η ευελιξία. Όταν καταφέρνεις να είσαι απόλυτα παρόν στο εδώ και τώρα χωρίς να κρίνεις ή να διώχνεις τις εμπειρίες σου(σκέψεις,συναισθήματα, σωματικά συμπτώματα κτλ.) έχεις περισσότερη ελευθερία και δύναμη για να αναλάβεις δράση και να θεραπεύσεις τον εαυτό σου.

Η πληγή είναι το μέρος από το οποίο εισέρχεται μέσα σου το Φώς. ― Rumi

http://happymind.gr/2014     

Ειδική Συνοδική Επιτροπή 

επί Ειδικών Ποιμαντικών Θεμάτων και Καταστάσεων

(Κανονισμός 135/1999)

Το νόημα του πόνου

Αρχιμ. Γεώργιος  

Καθηγούμενος Ι.Μ. Γρηγορίου   

Άγιον Όρος

Είναι εύκολο κάποιος να φιλοσοφεί ή να θεολογεί για τον πόνο. Αλλά είναι δύσκολο να αντιμετωπίζει σωστά τον πόνο, όταν ο ίδιος περνά ένα δυνατό πόνο στη ζωή του.

Θεωρώ πολύ τολμηρό να μιλά κανείς για τον πόνο, όταν ο ίδιος δεν πονά. Σκέπτομαι όλους τους αδελφούς μας απανταχού της γης, που πονούν σωματικά ή ψυχολογικά ή πνευματικά.

Σωματικά πονούν οι άνθρωποι από αρρώστειες, κακουχίες, πείνα. 

Ψυχολογικά πονούν από κατατρεγμούς, συκοφαντίες, έλλειψη αγάπης και μη ανταπόκριση στην προσφερόμενη σε άλλα προσφιλή πρόσωπα αγάπη, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ασθένειες και θανάτους προσφιλών ανθρώπων και άλλα αίτια.

Πνευματικά πονούν όσοι αγαπούν τον Θεό και τον άνθρωπο και όμως βλέπουν ότι με τις αμαρτίες τους λυπούν και τον Θεό και προσβάλλουν την εικόνα του Θεού, τον άνθρωπο. 

Πώς μπήκε ο πόνος στη ζωή μας;

Δεν μπήκε ασφαλώς κατ’ ευδοκίαν Θεού. Μπήκε κατά παραχώρηση Θεού, όταν ο άνθρωπος με την εγωιστική παρακοή του έχασε την Πηγή της Ζωής, τον Πλάστη του.

Από την άπονο κατάσταση της θείας Βασιλείας, βρέθηκε σε μια άλλη κατάσταση, στη οποία, αφού δεν βασίλευε η αληθινή Ζωή, κυριαρχούσε μια ζωή φθαρμένη, συνυφασμένη με τον θάνατο, τα πάθη και την αμαρτία. 

Σ’ αυτή τη νέα κατάσταση, ο θάνατος κι ο πόνος φαινόταν να έχουν ένα θετικό νόημα, όπως άλλωστε και οι άλλοι δερμάτινοι χιτώνες, με τους οποίους ο Θεός ενέδυσε τους πρωτόπλαστους, όταν εκείνοι έφευγαν από τον Παράδεισο, για να τους παρηγορήσει στην εξορία τους. 

Ο θάνατος θέτει τέρμα στο κακό, που αλλιώς θα ήταν αθάνατο επί της γης. 

Ο σωματικός πόνος ειδοποιεί για την ασθένεια ώστε, να υπάρξει η κατάλληλη θεραπεία. Οι ιατροί γνωρίζουν πόσο ευεργετικός είναι ο πόνος. 

Επίσης, όλων των ειδών οι πόνοι μας βοηθούν να λάβουμε αίσθηση της φθαρτότητός μας και έτσι να γνωρίσουμε τα πεπερασμένα μας όρια, γλυτώνοντας από κάθε μορφή αυτοθεοποιήσεως.

Ο πόνος μας βοηθεί να αναθεωρήσουμε την πορεία της ζωής μας και να την επαναπροσανατολίσουμε στο σωστό κέντρο της, που είναι ο Τριαδικός Θεός. 

Ο πόνος μας βοηθεί να λαμπικάρουμε την αγάπη μας προς τον Θεό ώστε, να αγαπούμε τον Θεό, όχι γιατί μας δίνει τα δώρα του (όπως η υγεία, η οικογενειακή ευτυχία κ.λπ.), αλλά γι’ Αυτόν τον ίδιο. 

Έτσι, ο πολύαθλος Ιώβ, με τον τρόπο που αντιμετώπισε τις ασθένειες και τις άλλες αβάστακτες δοκιμασίες, απέδειξε ότι αγαπά τον Θεό και όχι τον Θεό για τα δώρα Του. Αγαπούσε τον Θεό τόσο δυνατά – όταν βρισκόταν ριγμένος πάνω στις κοπριές, γεμάτος πληγές και με σκοτωμένα τα δέκα παιδιά του – όσο δυνατά και όταν ευτυχούσε.

Ο πόνος μας βοηθεί ακόμη να τοποθετηθούμε σωστά απέναντι στους συνανθρώπους μας, τους οποίους πολλές φορές, όταν δεν πονάμε τους καταφρονούμε, τους αδικούμε, τους κάνουμε να πονούν με την εγωιστική μας στάση. Όταν η ηδονή με την οποία απομυζούμε τους συνανθρώπους μας, γίνεται οδύνη, καταλαβαίνουμε ότι παράνομες ηδονές μας καταστρέφουν. 

Πολλές φορές, άνθρωποι που πόνεσαν δυνατά, βρήκαν δια του πόνου το αληθινό τους πρόσωπο, ξεπερνώντας τα προσωπεία και γι’ αυτό ευχαρίστησαν τον Θεό για το δώρο του πόνου, έστω και αν αυτό ήταν μια ανίατος και οδυνηρά ασθένεια. 

Άλλοτε πάλι, ο πόνος βοηθεί και τους ωρίμους πνευματικά ανθρώπους να φθάσουν σε υψηλότερες μορφές πνευματικής τελειώσεως, να στηρίξουν και να παρηγορήσουν πολλές ψυχές. Σαν παράδειγμα, αναφέρω τον μακαριστό γέροντα Παϊσιο, που δέχθηκε τη λεγόμενη «επάρατη» νόσο με χαρά, κάνοντας τον λογισμό ότι οι κοσμικοί που πάσχουν, παρηγορούνται, όταν μαθαίνουν ότι πάσχουν και οι μοναχοί. Έτσι, η επάρατη νόσος έγινε για τον π. Παϊσιο ευλογημένη νόσος.

Στα χείλη του ανθρώπου που πονά, ανεβαίνει κάποτε ένα πολύ βαθύ «γιατί, γιατί Θεέ μου;». Στο «γιατί» αυτό νομίζω ότι δεν υπάρχει ανθρώπινη απάντηση. Υπάρχει μια μόνο απάντηση. Η συμμετοχή του Θεού στον δικό μας πόνο. Ο Σταυρός του Χριστού.

Πιστεύουμε σε Θεό Εσταυρωμένο, που σημαίνει Θεό ταπεινωμένο, εξευτελισμένο, βασανισμένο.

Στο τέμενος του Ομάρ της Ιερουσαλήμ υπάρχει η εξής επιγραφή: «Ας μην πει κανείς τη βλασφημία ότι ο Θεός έχει υιόν». Λίγο πιο εκεί είναι ο λόφος του Γολγοθά, όπου ο Υιός του Θεού πόνεσε για όλους μας.

Δεν ντρεπόμαστε που πιστεύουμε σε Θεό ενανθρωπήσαντα, σταυρωθέντα και αναστάντα. Σε Θεό που από άπειρη αγάπη συμμερίσθηκε την ιδική μας ασθένεια, προσέλαβε την ιδική μας θνητή και παθητή σάρκα, για να την αθανατίσει. 

Ένα Θεό απρόσιτο, κλειστό στον εαυτό του, ακοινώνητο, δεν θα τον πιστεύαμε, δεν θα τον νοιώθαμε, δεν θα τον δεχόμαστε. 

Κάποτε μια μαθήτρια Λυκείου μου είπε: «Θαυμάζω τον Σωκράτη για το θάνατό του, που τον δέχθηκε με φιλοσοφική απάθεια, αλλά αγαπώ τον Χριστό για τον ανθρώπινο θάνατό του». Ας μην ξεχνάμε και το «Θεέ μου, Θεέ μου, ινατί με εγκατέλειπες;».

Την θεϊκή ευαισθησία σε κάθε πόνο όλων των πλασμάτων αποκτούν και οι του Θεού άνθρωποι, που πονούν για ό,τι κακό και λυπηρό πάσχουν τα πλάσματα του Θεού. Λέγει ο αββάς Ισαάκ: «Καρδία ελεήμων είναι καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως, ήγουν υπέρ των ανθρώπων και των ορνέων και των ζώων και των δαιμόνων και υπέρ παντός κτίσματος, εκ της ενθυμήσεως και της θεωρίας των οποίων ρέουσιν οι οφθαλμοί δάκρυα και εκ της πολλής συμπαθείας και ελεημοσύνης σμικρύνεται η καρδία του ελεήμονος και δεν δύναται να υποφέρει ή να ίδη ή να ακούσει βλάβην τινά, ή λυπηρόν τι γινόμενον εις την κτίσην. Και διά τούτο και υπέρ των αλόγων ζώων και υπέρ των εχθρών της αληθείας και υπέρ των βλαπτόντων αυτόν, εύχεται κατά πάσαν ώραν μετά δακρύων, όπως φυλάξει αυτούς ο Θεός και ελεήσει αυτούς. Επίσης, εύχεται και υπέρ ερπετών ως εκ της πολλής αυτού ελεημοσύνης, ήτις κινείται εις την καρδίαν αυτού αμέτρως»(Λόγος πα’). 

Και ακόμη ο πόνος των Αγίων για τα πλάσματα του Θεού δεν είναι μια βουδιστικού τύπου αδρανής συμπάθεια, αλλά ενεργητική συμμετοχή στον όνο του αδερφού. Ο αββάς Αγάθων π.χ. ζητούσε να βρει ένα λεπρό να του δώσει το ιδικό του υγιές σώμα και να λάβει το άρρωστο σώμα εκείνου. 

Τελικά, ο πόνος παραμένει πάντα ένα μυστήριο, συνυφασμένο με το απροσμέτρητο βάθος της ελευθερίας του ανθρώπου. Τώρα, σχετικά μόνον «και εκ μέρους» μας αποκαλύπτεται το μυστήριο αυτό. Όταν διανοιχθούν οι οφθαλμοί μας, τότε καθαρώτερα «οψόμεθα».  Ας σταθούμε με σεβασμό, προσευχή και αδελφική αγάπη και κατανόηση στο πλευρό κάθε πονεμένου αδελφού μας και ας παρακαλέσουμε τον Εσταυρωμένο μας Κύριο να μας δώσει Χάρη, φωτισμό και δύναμη να αντιμετωπίσουμε σωστά όποιους πόνους επιτρέψει η αγάπη Του να περάσουμε στην επίγεια ζωή μας, ενώ πορευόμαστε προς τον ουρανό. 

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΝΟ: Θα είναι χρήσιμο τόσο οι θεραπευτές, όσο και οι ασθενείς με χρόνιο πόνο, να λάβουν υπόψη τους μια διαφορετική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του πόνου και ίσως όχι μόνο. Θεωρώ ότι αυτή μπορεί να δώσει εξηγήσεις και απαντήσεις σε πολλά προβλήματα, που δεν ανταποκρίνονται στις συνήθεις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Χρησιμοποιήστε τη δημιουργική φαντασία σας.

1- Ο "πόνος" ως 'Διαβίβαση Δεδομένων':

Αν τσιμπήσετε τον εαυτό σας δυνατά, πονάει. Είναι τόσο ενορατικό να σκεφτείτε τον πόνο σαν να εισβάλει στο σώμα και το μυαλό σας. Βιολογικά αυτό δεν είναι σωστό. Αρχικά, αν πόνος ήταν εισβολέας θα ήταν εύκολο να τον σταματήσουμε απενεργοποιώντας τα ερεθίσματα εισβολής, όπως είναι το τσίμπημα ή κάποιος συλλογισμός. Αυτό είναι γεγονός πως μπορεί να λειτουργήσει για μερικά είδη πόνου, αλλά είναι σαφές ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει για τη πλειοψηφία των ανθρώπων με χρόνιο πόνο. Φυσικά το θέμα μας αφορά τη λειτουργία των "υποδοχέων του πόνου" που στέλνουν ερεθίσματα στον Εγκέφαλο, ο οποίος αποφασίζει εάν αξίζει να γίνει αντιληπτό το αίσθημα του πόνου ή όχι. Πολλοί επαγγελματίες υγείας δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τη διάφορα μεταξύ "πόνου" και "nociception". Υπάρχουν μερικοί νευρώνες στους ιστούς που ανταποκρίνονται σε κάθε είδους ερεθίσματα, αν αυτά τα ερεθίσματα είναι ικανά να προκαλέσουν κίνδυνο στον ιστό. Η ενεργοποίηση αυτών των εξειδικευμένων νευρώνων στέλνει κατά προτεραιότητα σήματα συναγερμού στον Νωτιαίο Μυελό, τα οποία μπορεί να προωθηθούν στον Εγκέφαλο. Ενεργοποίηση αυτού του τύπου των νεύρων ονομάζεται "nociception", το οποίο κυριολεκτικά σημαίνει "υποδοχή κινδύνου". Συνεχώς, κάθε στιγμή, σε όλους μας λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός, όμως μόνο κάποιες φορές καταλήγει σε πόνο. Αν λοιπόν μπορείς παρατηρείς τον πόνο ως "Διαβίβαση Δεδομένων" από τον Εγκέφαλο προς κάποιο τμήμα του σώματος, σε κάνει να υπεισέρχεσαι στη βιολογία του Εγκεφάλου, και σε όλα όσα μπορεί αυτή να επηρεάσει.

2- Ο πόνος αποτελεί μια από τις πολλές "Διαβιβάσεις Δεδομένων του Εγκεφάλου":

Όταν βρισκόμαστε σε καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε προβλήματα, απειλές, τραυματισμούς, περιέργεια ή μάθηση, υπάρχουν πολυάριθμες "Διαβιβάσεις Δεδομένων", από τον Εγκέφαλο, που είναι δομημένες να μας προστατεύουν, να αμύνονται και να μας βοηθούν. Αυτά περιλαμβάνουν το ανοσοποιητικό, το συμπαθητικό, το κινητικό και το ενδοκρινολογικό σύστημα, όπως επίσης τον πόνο, την επικοινωνία, τα συναισθήματα, τη γνώση, την αναπνοή, τη φλεγμονή, και πολλά άλλα. Είναι δημιουργικό να έχουμε μερικά από αυτά σε ετοιμότητα, για μικρό χρονικό διάστημα, να μας βοηθούν να μαθαίνουμε, να προστατευόμαστε και να αμυνόμαστε (π.χ. μπορεί να μας προστατεύσει να είμαστε ανήσυχοι , οι αλλαγές στο επίπεδο της κορτιζόλης μπορεί να μας βοηθήσει στην επούλωση, ο πόνος αλλάζει τη συμπεριφορά μας), αλλά αν δεν υπάρχει ανάλυση των εισερχομένων δεδομένων, που να είναι σε θέση όταν απαιτείται, να απενεργοποιούν αυτά τα δεδομένα εξόδου, τότε αυτά μετατρέπονται σε παθολογικά. Αν ένας κλέφτης αρχίσει να σε παρακολουθεί στην εξοχή, ενεργοποιείται ο αμυντικός μηχανισμός (Εγκεφαλική Διαβίβαση Δεδομένων), η οποία θα γίνει παθολογική αν ο 'κλέφτης' συνεχίζει να "παρακολουθεί" για βδομάδες και μήνες. Παραδείγματα αποτελούν οι παθολογικές, οι συμπαθητικές, οι ενδοκρινολογικές αντιδράσεις, οι παθολογικές μυϊκές αλλαγές και οι 'παθολογικές' σκέψεις και συναισθήματα. Το κλειδί στην αντιμετώπιση είναι η έγκαιρη αντίδραση, μέσω της ανάλυσης. Ο 'κλέφτης' μπορεί να εκφράζει απλά την έλλειψη γνώσης.

3- Ελευθερία από το σύστημα της "Διαβίβασης Δεδομένων του Εγκεφάλου":

Αν κάποιο άτομο έχει ενεργοποιημένες πολυάριθμες "Διαβιβάσεις Δεδομένων", αυτό μπορεί να είναι "βαρύ" για τον οργανισμό. Απαιτείται σημαντικό ποσοστό ενέργειας για να τρέχουν τα πολλαπλά συστήματα. Ένας τυπικός ασθενής με χρόνιο πόνο μπορεί να έχει ασυνήθιστο επίπεδο κορτιζόλης, μυϊκό σπασμό, ευμετάβλητο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, ασταθή ανοσοποιητικό σύστημα, και παραγωγή φλεγμονώδους ανοσοποιητικού μείγματος. Δεν μένει και πολύ ενέργεια για την υπόλοιπη ζωή!

Ένας ασθενής, με στοιχειώδη γνώση, μπορεί να είναι ικανός να αναγνωρίσει τα ενεργοποιημένα συστήματα που προκαλούν αυτή τη "Διαβίβαση των Δεδομένων", και αναλύοντας να τα απενεργοποιήσει. Μόνο η γνώση του μηχανισμού του πόνου είναι ικανή να μας δώσει "ελευθερία" από αυτά τα συστήματα.

Γιατί χρησιμοποιούμε τη λέξη "ελευθερία" και όχι τη λέξη "έλεγχος". Η λέξη 'έλεγχος' είναι λίγο θολή. Έλεγχος του πόνου, κινητικός έλεγχος, έλεγχος των συναισθημάτων κ.α. Υπάρχουν προβλήματα με το δόγμα του 'ελέγχου'. Ο Εγκέφαλος δεν δομείται με έλεγχο αλλά δομείται με ελευθερία, δημιουργικότητα, περιέργεια, δοκιμάζοντας τα όρια της ομοιοστατικής συμπεριφοράς. "Ελευθερία πόνου" και "Κινητική ελευθερία" ταιριάζουν καλύτερα, γνωρίζοντας φυσικά ότι μερικές φορές χρειάζεται έλεγχος για να αποκτηθεί η ελευθερία.

Σκοπός μας θα πρέπει να είναι να δώσουμε στον ασθενή ελευθερία επιλογής στα συστήματα που προκαλούν "Διαβίβαση Δεδομένων" από τον Εγκέφαλο, ενισχύοντας τη λειτουργικότητα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, προκαλώντας τους να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητες του σώματος για "αυτοδιόρθωση" και όχι να προσπαθούμε αυτόματα ερήμην του να "διορθώσουμε" τον πόνο, τη κίνηση, το ενδοκρινολογικό, την επικοινωνία ή άλλη εξάρτηση.

Βιβλιογραφία:

Butler DS & Moseley GL, Explain Pain, Adelaide, Noigroup Publications, 2003

http://physio.gr/article_read.asp?id=779

Αυτός ο κόσμος γεννήθηκε μέσα από πόνο. Στην αρχή, πολύ πριν γεννηθούμε, πριν ακόμα σχηματιστεί ο πλανήτης στον οποίο ζούμε, μια μικρή αλλαγή συνέβη. Η τάξη που υπήρχε μέχρι τότε, διαταράχθηκε. Ακολούθησε μια μεγάλη έκρηξη, την οποία ακολούθησαν άλλες μικρότερες εκρήξεις και συνέχισαν ακόμα μικρότερες. Μέσα από τις φωτιές των εκρήξεων γεννήθηκαν γαλαξίες, ηλιακά συστήματα, πλανήτες, μετεωρίτες. Όλα με τον ίδιο τρόπο, φωτιά και πόνος.

Πολύ αργότερα, ήρθαμε εμείς, μακρινοί απόγονοι της πρώτης έκρηξης. Ο ίδιος νόμος μας διέπει. Ερχόμαστε στη ζωή μέσα από πόνο. Για το βρέφος είναι η αλλαγή, η πρώτη ανάσα στον αέρα μετά από εννιά μήνες στο υγρό στοιχείο. 
Όσο υπάρχει ζωή, θα υπάρχει και πόνος. Ο πόνος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη ζωντανή ύλη. Και φυσικά, δεν είναι μόνο σωματικός. Ενίοτε, οι «άλλοι πόνοι» είναι περισσότερο επώδυνοι από τους σωματικούς, αλλά ποιος είπε ότι αυτοί δε συνδέονται μεταξύ τους; Ποιος ξέρει με σιγουριά ποια είναι η αιτία και ποιο το σύμπτωμα;

Στο σώμα μας, υπάρχουν αναρίθμητοι νευρώνες. Σκεφτείτε ότι μόνο στο ένα πέλμα υπάρχουν περίπου 7.200 νευρικές απολήξεις! Οι νευρώνες υποδέχονται και μεταφέρουν τα ερεθίσματα από όλο το σώμα στο νωτιαίο μυελό και στον εγκέφαλο. Εκεί βρίσκεται το κεντρικό σύστημα ανάγνωσης, αξιολόγησης και διαχείρισης των ερεθισμάτων. Φαίνεται ξεκάθαρα πως μια διαδικασία «αλληλογραφίας» συμβαίνει καθημερινά στο σώμα μας. Μηνύματα από όλες τις περιοχές πηγαίνουν στον εγκέφαλο κι αυτός απαντάει με συγκεκριμένες εντολές.

Ο πόνος είναι μήνυμα. Μια προειδοποίηση για κάθε διαταραχή της υγείας. Ένα μήνυμα από το σώμα προς εμάς.

Πολλοί άνθρωποι φοβούνται τον πόνο, σχεδόν τον εχθρεύονται. Τι άδικο για κάτι που έχει σαν σκοπό να ενημερώσει και να προστατεύσει! Δε χρειάζεται να τον διώχνουμε, ούτε να τον αγνοούμε. Συμβαίνει στους ιστούς του σώματός μας, δεν είναι κάτι ξένο. Εκεί, φιλικά, ας τον αντιμετωπίσουμε όπως του αρμόζει. Ας διαβάσουμε αυτό το μήνυμα και να δούμε τι θέλει να μας πει, τι κρύβεται πίσω απ’ αυτό. Όσο προσπαθούμε να τον κρύψουμε, όσο κάνουμε ότι δεν υπάρχει, τόσο αγνοούμε την αιτία που τον προκάλεσε, τόσο τη θρέφουμε.

Το βίωμα του πόνου είναι δυσάρεστο, σε κανέναν δεν αρέσει. Δοκιμάζει συνεχώς τα ανθρώπινα όρια και τις αντοχές μας. Δε θυμάμαι, όμως, κάτι που να μας δόθηκε εύκολα, που δεν προσπαθήσαμε για να το κατακτήσουμε. Η αντιμετώπιση του πόνου εκπαιδεύει τον άνθρωπο. Μας σκληραγωγεί και μας μαθαίνει να ξεπερνάμε τις δυσκολίες.

Υπάρχουν και περιπτώσεις ακόμα πιο δύσκολες. Κάποιοι πόνοι όταν αγνοούνται, δεν αξιολογούνται σωστά, γίνονται στην πορεία ισχυροί και φτάνουν μέχρι τον περιορισμό της σωματικής κίνησης. Οπωσδήποτε μια κατάσταση δυσάρεστη. Ακόμα και τότε υπάρχει όφελος. Μας δίνει χρόνο για περισυλλογή, να καταλάβουμε πού κάναμε λάθος. Να σκεφτούμε και να επανεκτιμήσουμε. Να αλλάξουμε.


Μπορεί να μας προικίσει με υπομονή…

Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευθεί  στην ιστοσελίδα www.drosostalida.com στην ιστοσελίδα www.humanspace.gr
 και στο περιοδικό "Εναρμόνιση"

http://www.physio-aid.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=131:2012-02-13-17-44-52&catid=4:2009-05-10-09-25-22&Itemid=13

Read More