Σχεδιάγραμμα Θείας Λειτουργίας

Σχεδιάγραμμα  Θείας  Λειτουργίας

Α΄.  Ιερουργία του Ευαγγελίου

1.  Έναρξη

Μετά τη δοξολογία, με την οποία ολοκληρώνεται η ακολουθία του όρθρου, αρχίζει η Θ. Λειτουργία με τη φράση: ‘‘Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν’’. Η Θ. Λειτ. είναι μια μικρογραφία της Βασιλείας του Θεού. Αυτό που θα ζήσουμε στο μέγιστο βαθμό στη Βασιλεία του Θεού το προγευόμαστε στη Θ. Λειτουργία.

2.  Ειρηνικά ή Μεγ. Συναπτή

Αιτήματα που ο ιερέας απευθύνει προς το Θεό. Αρχικό τους θέμα η ειρήνη.

(«Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν……» = ας παρακαλέσουμε τον Κύριο)

3.  Αντίφωνα

Αντιφωνικός τρόπος ψαλμωδίας από τους δύο χορούς.

- Α'  Αντίφωνο: ‘‘ Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ, σώσον ημάς’’ (=Με τη μεσολάβηση της Θεοτόκου, Σωτήρα σώσε μας) .

- Β'  Αντίφωνο: ‘‘Σώσον ημάς Υιέ Θεού, ο αναστάς εκ νεκρών, ψάλλοντάς σοι, Αλληλούια’’ (=Σώσε μας Υιέ του Θεού, εσύ που αναστήθηκες από τους νεκρούς εμάς που ψάλλουμε σε Σένα Αλληλούια.)

- Ύμνος: ‘‘ Ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού αθάνατος υπάρχων…..’’. Αποδίδεται στον Ιουστινιανό και αποτελεί περίληψη των όσων το Σύμβολο της Πίστεως αναφέρει για το Χριστό.

- Γ'  Αντίφωνο:  Αναστάσιμο Απολυτίκιο ή το Απολυτίκιο της μέρας.

4.  Μικρή Είσοδος

Ο ιερέας παίρνει το ιερό Ευαγγέλιο από την Αγία Τράπεζα, εξέρχεται από τη βόρεια πύλη του ιερού, και, συνοδευόμενος από παιδιά που κρατούν λαμπάδες, (η πρώτη λαμπάδα συμβολίζει τον άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο) προχωρεί δια μέσου του ναού και στέκεται στο χώρο ανάμεσα στα αναλόγια των ψαλτών. Υψώνει το ιερό Ευαγγέλιο και αναφωνεί: ‘‘Σοφία ορθοί’’. Οι ψάλτες ψάλλουν, ‘‘Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν Χριστώ...’’, ενώ ο ιερέας εισέρχεται στο ιερό από την Ωραία Πύλη και τοποθετεί το Ευαγγέλιο, ξανά, στην Αγ. Τράπεζα. Η Μικρή Είσοδος συμβολίζει την έναρξη του δημόσιου έργου του Χριστού.

5.  Τρισάγιος Ύμνος

‘‘Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς’’. Η λέξη «άγιος» επαναλαμβάνεται τρεις φορές για να τονίσει την ενότητα του τριαδικού Θεού ενώ οι συνοδευτικοί προσδιορισμοί (Θεός, ισχυρός, αθάνατος) δηλώνουν τη διαφορετικότητα των τριών προσώπων χωρίς να σημαίνουν ότι δεν ισχύουν για τα άλλα πρόσωπα..

6.  Αναγνώσματα

α) Αποστολικό ανάγνωσμα (Απόστολος) Διαβάζεται από τον ψάλτη. Είναι παρμένο από τις Πράξεις των Αποστόλων ή από τις Επιστολές τους (κυρίως του Απ. Παύλου)

β) Ευαγγελικό ανάγνωσμα (Ευαγγέλιο) Διαβάζεται από το διάκονο ή τον ιερέα. Είναι παρμένο από τα τέσσερα Ευαγγέλια.

7. Εκτενής Ικεσία - Δεήσεις για τους Κατηχούμενους και για τους Πιστούς

Μεγάλη ικεσία (‘‘ Είπωμεν πάντες εξ όλης της ψυχής και εξ όλης της διανοίας ημών είπωμεν……’’)

Δέηση για τους κατηχουμένους (όσοι δεν ήταν βαπτισμένοι αλλά προετοιμάζονταν για να γίνουν μέλη της Εκκλησίας). Συνήθως αυτή παραλείπεται γιατί δεν υπάρχει πια η τάξη των κατηχουμένων.

Δέηση για τους πιστούς (‘‘ Όσοι πιστοί, έτι και έτι εν  ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν…..’’)

Β΄.  Λειτουργία των Πιστών

1. Χερουβικός Ύμνος - Μεγάλη Είσοδος

Μετά τις δεήσεις ο χορός ψάλλει τον  Χερουβικό ύμνο, ενώ ο ιερέας προετοιμάζεται για τη Μεγάλη Είσοδο. Ο Χερουβικός ύμνος παρομοιάζει τους πιστούς με τις αγγελικές δυνάμεις καθώς αναπέμπουν στη ζωοποιό Τριάδα τον τρισάγιο ύμνο και τους καλεί να απομακρυνθούν από κάθε βιοτική μέριμνα τώρα που ετοιμάζονται να υποδεχθούν τον βασιλέα του σύμπαντος, ο οποίος αόρατα συνοδεύεται από αγγελικές δυνάμεις. (‘‘Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες πάσαν την βιοτικήν αποθώμεθα μέριμναν. - Ως τόν βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι. - Ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν.  Αλληλούια.’’)  

Η Μεγ. Είσοδος είναι η μεταφορά των Τιμίων Δώρων, από την  Αγία Πρόθεση, διά μέσου του ναού, στην Αγία Τράπεζα. Ο ιερέας, κρατώντας στο χέρι το άγ. Δισκάριο και το άγ. Ποτήριο (μέσα στα οποία βρίσκονται τα τίμια δώρα) εξέρχεται από τη βόρεια πύλη του ιερού συνοδευόμενος από τα εξαπτέρυγα. Τη στιγμή αυτή εκφωνεί τη φράση: ‘‘Πάντων υμών μνησθείη Κύριος ο Θεός, εν τη βασιλεία αυτού πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων’’ (= όλους ας σας θυμηθεί ο Κύριος ο Θεός στη βασιλεία του και τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων). Στη συνέχεια, εναποθέτει τα τίμια δώρα στην Αγία Τράπεζα. Η Μεγ. Είσοδος συμβολίζει την είσοδο του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα και την πορεία Του προς το Πάθος.

2.  Ασπασμός Αγάπης - Ομολογία Πίστεως

Δύο προϋποθέσεις για να λάβουμε μέρος στη Θεία Κοινωνία. Η αγάπη και η κοινή ομολογία πίστεως ‘‘Αγαπήσωμεν αλλήλους ίνα εν ομονοία ομολογήσωμεν’’.

Εκφωνείται το Σύμβολο της Πίστεως. ‘‘Πιστεύω εις ένα Θεόν, πατέρα, παντοκράτορα…’’                                                          

3.  Αγία Αναφορά                                       

Το ιερότερο μέρος της Θείας Λειτουργίας. Ονομάζεται έτσι γιατί τα τίμια δώρα άνω-φέρονται, προσφέρονται δηλαδή, στο Θεό. Αρχίζει με τη φράση:‘‘Στώμεν καλώς. Στώμεν μετά φόβου. Πρόσχωμεν, την αγίαν αναφοράν εν ειρήνη προσφέρειν’’ (=ας σταθούμε καλά, ας σταθούμε με σεβασμό. Ας προσέξουμε να προσφέρουμε την αγία αναφορά με ειρηνική διάθεση).

Κυριότερα σημεία της:

Ευχαριστιακός διάλογος  («Η χάρις… Άνω σχώμεν τας καρδίας… Ευχαριστήσωμεν τω Κυρίω…»)

Επινίκιος ύμνος  (‘‘ Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου. Ωσαννά ο εν τοις υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, Ωσαννά ο εν τοις υψίστοις.’’)

Ιδρυτικά λόγια του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, (‘‘Λάβετε, φάγετε, τούτό μου εστι το Σώμα…..   Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτό εστι τό Αίμα μου.……’’)

Καθαγιασμός των Τιμίων Δώρων (Μετά την εκφώνηση από τον ιερέα, ‘‘ Τα σα εκ των σων, σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα’’). Ο ιερέας παρακαλεί το Άγ. Πνεύμα να μεταβάλει το ψωμί και το κρασί σε Σώμα και Αίμα Χριστού.

4.  Ετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία – Κυριακή Προσευχή

- Αιτήματα με τα οποία παρακαλούμε τον Κύριο, να δεχθεί την προσφορά μας στο υπερουράνιο θυσιαστήριό Του, και να ‘‘αντικαταπέμψει’’  σε μας, τη Χάρη Του και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος.

- Εκφωνείται η Κυριακή Προσευχή (‘‘Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς ………’’)

5.  Θεία Κοινωνία

Μετά την εκφώνηση, ‘‘Πρόσχωμεν. Τα Άγια τοις αγίοις’’  (=ας προσέξουμε. Τα άγια είναι γι’ αυτούς  που θέτουν ως στόχο της ζωής τους την αγιότητα) ο ιερέας ετοιμάζει τη Θ. Κοινωνία για τον εαυτό του και για τους πιστούς. Ο ιερουργός μελίζει (κόβει σε μικρά κομματάκια) το Σώμα του Κυρίου, ρίχνει στο Άγιο Ποτήριο ζεστό νερό από το ζέον, και κοινωνεί ο ίδιος, ξεχωριστά από το Σώμα κι από το Αίμα του Κυρίου. Στη συνέχεια, ενώνει το Σώμα με το Αίμα του Κυρίου, ρίχνοντας με πάρα πολλή προσοχή στο Άγ. Ποτήριο, τον Αμνό που βρίσκεται στο Άγ. Δισκάριο. Ύστερα, καλεί τους πιστούς να προσέλθουν για να κοινωνήσουν με τη φράση, ‘‘Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε’’.

Μετά που κοινωνούν οι πιστοί, το Άγιο Δισκοπότηρο και το Άγιο Δισκάριο μεταφέρονται από τον ιερέα στην Αγία Πρόθεση. Η μεταφορά αυτή συμβολίζει την Ανάληψη του Χριστού.

6.  Ευχαριστία και Απόλυση

Ευχαριστούμε το Θεό που μας αξίωσε να μεταλάβουμε ‘‘των θείων, αγίων, αχράντων, αθανάτων, επουρανίων και ζωοποιών, φρικτών του Χριστού, μυστηρίων’’.

- Οπισθάμβωνος Ευχή (‘‘Ο ευλογών τους ευλογούντάς σε, Κύριε, και αγιάζων τους επί σοί πεποιθότας, σώσον τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου……..’’). Ονομάζεται έτσι γιατί παλιότερα διαβαζόταν πίσω από τον άμβωνα.

- Ψάλλεται η γνωστή φράση του Ιώβ, ‘‘Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν και έως του αιώνος’’.

- Ευλογία από τον ιερέα (‘‘Ευλογία Κυρίου και έλεος έλθοι εφ’ ημάς…..’’)

- Απόλυση (‘‘Ο αναστάς εκ νεκρών, Χριστός, ο αληθινός Θεός ημών, ταις πρεσβείαις της παναχράντου και παναμώμου αγίας αυτού μητρός, δυνάμει του τιμίου και ζωοποιού σταυρού……… 

Δι'  ευχών των αγίων πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς.’’)

Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας γίνεται η διανομή του αντιδώρου. Το αντίδωρο είναι ψωμί που ευλογήθηκε κατά την Προσκομιδή. Ονομάστηκε έτσι επειδή παλιότερα δινόταν μόνο σ’ αυτούς που δεν κοινωνούσαν κι έτσι το έπαιρναν αντί του δώρου.