Συνείδηση: Το διακριτικό του ανθρώπου από τα ζώα. Προϋπόθεση ηθικής κρίσης-ζωής. Χωρίς συνείδηση δεν υπάρχει και καταλογισμός ευθύνης.(άτομα με νοητική στέρηση-σχετικές νόσους). Συν + οίδα= γνωρίζω καλά, μετέχω στη γνώση, συναισθάνομαι.
Ψυχολογική συνείδηση: η ικανότητα του ΑΘ να έχει επίγνωση της ύπαρξης και του γύρω του κόσμου, (γνωρίζει ότι υπάρχει, ξέρει πού βρίσκεται, τι κάνει) Είναι το κέντρο συντονισμού των ανθρωπίνων ενεργειών.(αισθήσεις, αντίληψη, μνήμη, σκέψη, φαντασία, πράξεις…)
Ηθική συνείδηση: η ικανότητα του ΑΘ να διακρίνει το καλό από το κακό, να αξιολογεί τις προθέσεις και τις πράξεις του. (είναι το όργανον της εκδηλώσεως του έμφυτου ηθικού νόμου- η φωνή του Θεού μέσα μας….) Πότε και πώς εκδηλώνεται; α) πριν την πράξη= προλαμβάνει προτρέποντας ή αποτρέποντας για κάτι και β) μετά την πράξη = επακολουθεί επιδοκιμάζοντας ή αποδοκιμάζοντας τη πράξη.
Στον Αδάμ με τη πτώση, με την αμαρτία επήλθε σκοτασμός της συνείδησης, το φόβο και την ενοχή και η μη αποδοχή της ευθύνης, προκάλεσε τη δημιουργία του ασυνειδήτου. Κληρονομούμε τώρα αυτή τη λειτουργία της ψυχής…. Ο Χριστός, ο νέος Αδάμ με τη μετάνοια τα θεραπεύει φωτίζοντας τα όλα.
Υποσυνείδητο: Η περιοχή της ψυχής η λιγότερο προσιτή στη συνείδηση, που μπορεί να φωτισθεί, αν ο ΑΘ καταβάλει προσπάθεια. Ασυνείδητο: Η άγνωστη περιοχή της ψυχής, που είναι εντελώς απρόσιτη στη συνείδηση.(ατομικό –συλλογικό ασυνείδητο). Αρχέτυπα-όνειρα-ονειροκρίτες.
Νοσηρή: 1.περιδεής συνείδηση=Παντού βλέπει λάθη, ελλείψεις, ενοχές.- 2.Φαρισαϊκή-3.Ελαστική
΄Ελεγχος συνείδησης- Τύψεις: τύτπω = κτυπώ, όταν σε αρνητική ενέργειά μας, έρχεται ξανά και ξανά σαν να κτυπά, η φωνή της συνείδησης, να λέει έκανες κακό. Μπορεί να γίνει εφιάλτης! Μπορείς στο "κτύπημα" αυτό της συνείδησης να πεις: Α) ναι. Να το διορθώσεις και να προχωρήσεις. Β) Μπορεί να το αγνοήσεις και να έλθει αργότερα… ή Γ) να λες δεν φταίω εγώ, να μην το παραδέχεσαι, να το παρασιωπάς, όταν μετά ξανάρχεται και ξανάρχεται, να το απωθείς. Το προβάλλεις όμως άθελά σου στους άλλους, κρίνοντας ή κατηγορώντας τους άλλους. (αντίδοτο → αυτομεμψία – και καθόλου κατάκριση). Ερρυνίες: μυθολογικά τέρατα= προσωποποίηση των τύψεων.
Απώθηση- Απωθημένα. το να αφήνεις ατακτοποίητα θέματα στη συνείδηση - το να μη δέχεσαι ευθύνες και να μην αναγνωρίζεις τις ενοχές, σαν δυνάμεις αμφίσημες και να τις καταπιέζεις μέσα σου για να χαθούν (περνούν στο υποσυνείδητο, ξεχνιούνται και νομίζεις δεν υπάρχουν) και όμως βγαίνουν κάποια στιγμή ανεξέλεγκτα-χειρότερες. Κόμπλεξ. Οι ενοχές μπλέκονται με δυνάμεις της ψυχής και καθορίζουν άθελα μας πολλές φορές αποφάσεις και πράξεις μας.
Μετάνοια: μετά + νους, όχι μετανιώνω απλά ή νοιώθω τύψεις , αλλά προχωρώ μπροστά, διορθώνω και αλλάζω νοοτροπία. Είναι η συνεχής θεραπεία και κάθαρση της συνείδησης.
Συγχώρηση: συν + χωρώ. Είμαι στον ίδιο χώρο, μαζί με όλους, αγάπη. Εξομολόγηση: σβήσιμο αμαρτιών, άφεση.
Ψυχική υγεία: η διατήρηση της καθαρής συνείδησης είναι παράγοντας υπέρ της ψυχικής υγείας. (και πρόληψη και θεραπεία)
Πώρωση: ο σκοτισμός της συνείδησης σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μη λειτουργεί ώστε να λέμε πως κάποιος δεν έχει ηθική συνείδηση.(απουσία πώρων-δεν χωράει τίποτα πια…σε κάποιον, δεν κολλά τίποτε!! Ασυνείδητος: όποιος φέρεται σαν να μην έχει ηθική συνείδηση, συνειδητή απόφαση που οδηγεί σε ηθική αναλγησία.
Αυτογνωσία: η γνώση του εαυτού μας, με αγώνα και με τη χάρη του Θεού, φωτίζονται άγνωστες περιοχές της ψυχής και τακτοποιούνται εσωτερικές εκκρεμότητες. (Είμαι και παιδί του Θεού και ένας αδύνατος αμαρτωλός. ) Ψυχολογία του βάθους-ψυχανάλυση- σχέση με ασκητική νηπτικών πατέρων. Προηγήθηκαν οι ασκητές……. έρχεται η επιστήμη να προσεγγίσει τις αλήθειες αυτές. Αγώνας για αυτογνωσία.(νήψη)
Ψυχολόγος: αυτός που μελετά την "ψυχή" και τις λειτουργίες της. Μπορεί να με βοηθήσει να βρω την αιτία για κάποιο πρόβλημα. Ψυχίατρος: γιατρός που ξέρει τη λειτουργία των νεύρων. Δίνει φάρμακα για αποκλίνουσες συμπεριφορές.
Πνευματικός: κληρικός επιφορτισμένος δια ειδικής ευχής, στο να παρέχει την δια του αγίου Πνεύματος άφεσιν αμαρτιών, στους ειλικρινώς εξομολογουμένους.[μπορεί να ξέρει ψυχολογία, να είναι και ψυχίατρος συνάμα, μπορεί μόνο απλά να είναι ταπεινός , ενώ τα «λόγια» και τα «φάρμακα» δεν δίνουν άφεση!- αυτός «θεραπεύει» ] Καθαρή συνείδηση: δεν έχω τύψεις για κάτι, αγώνας συνεχούς μετανοίας και καθρεπτίσματός της στον ηθικό νόμο του Ευαγγελίου. Καλλιέργεια- τροφοδοσία συνείδησης: συνεχής αγώνας για κάθαρση, πνευματικός εμπλουτισμός με μελέτη και προσευχή και συχνή συμμετοχή στη μυστηριακή ζωή.
Δυναμικότητα της συνείδησης: Είναι ζωντανή η συνείδηση. Ανάλογα με ποιους είσαι, έτσι θα γίνεις. Επηρεασμός και συνειδητός -άμεσα και ασυνείδητος-έμμεσα. Επηρεασμός συνείδησης: ασυνείδητα, αλλά και σκόπιμα με ποικίλους τρόπους και σκοπούς. Ανήθικο φαινόμενο, γιατί η συνείδηση πρέπει να είναι καθαρή, για να είναι ξεκάθαρες και οι ευθύνες. Εγκληματικό, όταν οδηγεί σε εγκλήματα. Πλύση εγκεφάλου-υποσυνείδητα μηνύματα: τρόποι επηρεασμού της συνείδησης άμεσα και έμμεσα. Μηνύματα οπτικά και ακουστικά που περνούν στην ψυχή, χωρίς τη δυνατότητα ελέγχου από τη ψυχολογική συνείδηση, λέγονται υποσυνείδητα. Αντίδοτο=Νοερά προσευχή.
Διεύρυνση συνείδησης-Παραισθήσεις-ψευδαισθήσεις: με ποικίλους τόπους και ουσίες, αλλοίωση των φυσιολογικών λειτουργιών της ψυχολογικής συνείδησης.
Φωνή Θεού- ψυχοπάθεια (Φόνισσα-διήγημα Παπαδιαμάντη) Είναι πάντα η εσωτερική φωνή, η φωνή του Θεού; Όταν υπάρχει καθαρότητα και ταπείνωση, ναι. Όμως σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να έχουμε μια ψυχασθένεια(π.χ. Φόνισσα)
Κρίση συνειδήσεως: ηθικά διλήμματα, αδιέξοδα σε αποφάσεις, ανακατάταξη αξιών. Δεν είναι απαραίτητα αρνητική κατάσταση, διότι μόνο έτσι μεγαλουργεί η ελεύθερη βούληση και το θαύμα.
«Πρόσεχε σ’ εαυτώ»: Προσοχή στην κατάσταση της συνείδησης: απέναντι στο Θεό, στον πλησίον, στον εαυτό μας, στη φύση και τα πράγματα. Προσοχή και στα μικρά, η αγάπη και ο σεβασμός φέρνει το μέτρο, τη σωστή χρήση, την ελευθερία.
