Η προσωπικότητα βρίσκεται στην καρδιά
 |
Θέλετε το φιλέτο σας σενιάν ή καλοψημένο; Προτιμάτε το ροκ ή την κλασική μουσική; Κανονικά, ο εγκέφαλος θα πρέπει να είναι η έδρα της προσωπικότητάς μας, ωστόσο άτομα που απέκτησαν νέα καρδιά μετά από μεταμόσχευση αναφέρουν ότι μαζί μ’ αυτήν απέκτησαν και καινούριες συνήθειες. Οι επιστήμονες δίνουν διάφορες εξηγήσεις για το φαινόμενο.
Του Gorm Palmgren, Phd, ερευνητή Βιοτεχνολογίας στο Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο της Δανίας και στο Max Planck Institute
Με το… χέρι στην καρδιά – θα σας άρεσε να έχετε την καρδιά ενός δολοφόνου να χτυπά στο στήθος σας; Μία γερμανική έρευνα έδειξε ότι το ένα τρίτο των ασθενών που περιμένουν να υποβληθούν σε μεταμόσχευση θα ένιωθαν αμήχανα, αν έπρεπε να δεχτούν μόσχευμα από έναν εγκληματία ή κάποιον αυτόχειρα, ενώ οι μισοί δε θα ήθελαν να λάβουν μόσχευμα από ένα γουρούνι ή άλλο ζώο.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον οι ενδοιασμοί των ασθενών είναι παράλογοι και αβάσιμοι, ή αν πραγματικά μπορεί να αλλάξει η στάση μας απέναντι στο νόμο και την τάξη, αν λάβουμε ως μόσχευμα την καρδιά ενός εγκληματία. Σίγουρα η καρδιά ενός γουρουνιού δε θα μας μεταμορφώσει σε γουρούνια, αλλά πολλοί αισθάνονται την προσωπικότητά τους να αλλάζει μετά από μία μεταμόσχευση καρδιάς, ή θυμούνται πράγματα που δεν έζησαν ποτέ. Εδώ και πολλά χρόνια αυτές οι αλλαγές αιτιολογούνταν είτε ως ψυχική αντίδραση, επακόλουθο μιας μεγάλης εγχείρησης, η οποία πρόσφερε μεμιάς στον ασθενή μακροβιότητα και καλύτερη ποιότητα ζωής, είτε ως παρενέργειες των ισχυρών φαρμάκων που είναι απολύτως απαραίτητα μετά τη μεταμόσχευση, για να διασφαλίσουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δε θα απορρίψει τη νέα καρδιά.
Κατά παράδοση στις ΗΠΑ ο λήπτης πληροφορείται την ταυτότητα του δωρητή του οργάνου, και σε πολλές περιπτώσεις συναντά την οικογένειά του μετά την ανάρρωση. Οι επισκέψεις αυτές συχνά επιφυλάσσουν πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες, όταν οι ασθενείς ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι κάποια πρωτόγνωρα στοιχεία της προσωπικότητάς τους ή το καινούριο τους πάθος ανταποκρίνονται ακριβώς σε εκείνα του νεκρού δότη.
Μελέτες σε άτομα που απέκτησαν καινούρια καρδιά μετά από μεταμόσχευση δείχνουν ότι στην πραγματικότητα πολλοί έχουν «κληρονομήσει» ένα μέρος της προσωπικότητας και των αναμνήσεων του δότη. Οι επιστημονικές αυτές έρευνες έχουν οδηγήσει στη διατύπωση διαφόρων θεωριών που προσπαθούν να ερμηνεύσουν πώς είναι δυνατό αυτά τα χαρακτηριστικά να σχετίζονται με την καρδιά, ενώ θεωρητικά θα έπρεπε να εξαρτώνται αποκλειστικά από τον εγκέφαλο.
Από τα fast food στη χορτοφαγία
Εδώ και δέκα χρόνια, ο ψυχολόγος Paul Pearsall του Πανεπιστημίου της Χαβάης, μαζί με τους συναδέλφους του Gary E. Schwartz και Linda G. Russek του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, έχει εξετάσει διεξοδικά τις περιπτώσεις 23 ασθενών που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση καρδιάς. Κατά τις συνεντεύξεις με τους ίδιους τους ασθενείς, καθώς και με τις οικογένειές τους και τους συγγενείς των δωρητών, οι ψυχολόγοι εντόπισαν πολλά παραδείγματα όπου μέρος της προσωπικότητας ή της μνήμης του δότη έδειχνε να έχει ακολουθήσει την καρδιά στο λήπτη:
Σε μια άλλη περίπτωση, η γυναίκα που δέχτηκε το μόσχευμα φαίνεται πως «κληρονόμησε» και ένα μέρος της μνήμης του δότη:
Δεν είναι, όμως, μόνο η μνήμη και η προσωπικότητα που αφήνουν, καθώς φαίνεται, το αποτύπωμά τους στην καρδιά. Ορισμένοι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ξαναζούν πάλι και πάλι τη στιγμή του θανάτου του δότη:
Όταν κανείς ακούει τις ιστορίες αυτές μία μία ξεχωριστά, μπορεί να υποθέσει ότι απλά πρόκειται για τυχαίες συμπτώσεις, αλλά οι τρεις ερευνητές που έχουν πάρει οι ίδιοι τις συνεντεύξεις είναι πλέον πεπεισμένοι ότι ένα μέρος της προσωπικότητας ακολουθεί την καρδιά, όταν αυτή αλλάζει ιδιοκτήτη. Προς το παρόν, είναι αδύνατο να πει κανείς πόσο συχνά συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, αφού ακόμη δεν έχουν γίνει συστηματικές έρευνες. Στην συγκεκριμένη έρευνα, οι 23 ασθενείς επιλέχθηκαν ακριβώς επειδή είχαν μια αισθητή αλλαγή στην προσωπικότητά τους ή βίωναν νέες μνημονικές παραστάσεις.
Το φαινόμενο δεν παρατηρείται μόνο στην Αμερική. Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βιέννης στην Αυστρία, όπου εργάζεται η καρδιολόγος Brigitte Brunzel, περίπου το 6% όσων έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση καρδιάς αναφέρουν μεταβολές στην προσωπικότητα, ενώ σε άλλες μελέτες το ποσοστό ανεβαίνει στο 21-31%. Υπάρχουν κατά βάση τρεις θεωρίες για την ερμηνεία των αλλαγών της προσωπικότητας. Η μία βασίζεται στην κλασική επιστήμη, ενώ οι άλλες δύο είναι πιο αμφιλεγόμενες.
Η παραδοσιακή επιστημονική εξήγηση βασίζεται στα λεγόμενα νευροπεπτίδια, τα οποία είναι βραχείες αλυσίδες πρωτεϊνών που χρησιμοποιούνται ως νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο και επιτρέπουν τη μεταβίβαση πληροφοριών, από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο. Τα νευροπεπτίδια παράγονται από νεύρα όλου του σώματος και έχουν δράση σε πολλά διαφορετικά όργανα. Επιπλέον, το ίδιο νευροπεπτίδιο μπορεί να έχει διαφορετική λειτουργία ανάλογα με τη θέση του στο σώμα. Για παράδειγμα, το νευροπεπτίδιο NPY ρυθμίζει τόσο την όρεξη, που εξαρτάται από τον εγκέφαλο, όσο και την αντλητική δραστηριότητα της καρδιάς.
Η νευρολόγος Candace Pert στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν της Ουάσινγκτον στις ΗΠΑ, θεωρεί ότι μία νέα καρδιά μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο του λήπτη μέσω των νευροπεπτιδίων, που μεταφέρονται στο σώμα με την κυκλοφορία του αίματος. Αν, για παράδειγμα, η καινούργια καρδιά παράγει νευροπεπτίδια τύπου NPY σε κάποιο βαθμό, το κυκλοφορικό μπορεί να τα μεταφέρει μέχρι τον εγκέφαλο, όπου επηρεάζουν και την όρεξη. Παρ’ όλο που δεν έχουμε αυτή τη στιγμή επιστημονική τεκμηρίωση ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, η υπόθεση αυτή μάς δίνει μία θεωρητική βάση, για να αιτιολογήσουμε πώς είναι δυνατό μία νέα καρδιά να μεταβιβάζει στο λήπτη την προτίμηση του δότη, λόγου χάρη, για τη χορτοφαγία.
Μαγνητικά πεδία επηρεάζουν τον εγκέφαλο
Η δεύτερη θεωρία βασίζεται στο ότι τόσο ο εγκέφαλος όσο και η καρδιά παράγουν ισχυρά ηλεκτρικά και ηλεκτρομαγνητικά πεδία, που αποτελούν το θεμέλιο της λειτουργίας τους. Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της καρδιάς είναι τόσο ισχυρό, που με ευαίσθητα όργανα μετρήσεων γίνεται αντιληπτό σε απόσταση άνω των 30 μέτρων. Επομένως, η καρδιά είναι πιθανό να μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο με αυτό τον τρόπο. Ωστόσο, δεν υπάρχει πειραματική επιστημονική τεκμηρίωση ότι η καρδιά έχει την ικανότητα να αποθηκεύει αναμνήσεις ή να μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας στον εγκέφαλο.
Ο Gary Schwartz και η Linda Russek υποστηρίζουν μία τρίτη θεωρία, σύμφωνα με την οποία τα κύτταρα με τα μόριά τους, έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν πληροφορίες, αλλάζοντας απειροελάχιστα τη μορφή τους. Όπως ένα αποτύπωμα στην άμμο μαρτυρά ότι κάποιος περπάτησε στην παραλία, οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας πιστεύουν ότι τα συμβάντα στη ζωή ενός ανθρώπου, αφήνουν αποτυπώματα σε όλα τα όργανα του σώματός του. Σύμφωνα με τη θεωρία, που υποστηρίζει τη λεγόμενη συστηματική ή κυτταρική μνήμη, δεν είναι ο εγκέφαλος το μόνο όργανο που διαθέτει μνήμη – αντιθέτως, μπορεί να παραλάβει νέες αναμνήσεις, από μία μεταμοσχευμένη καρδιά και να τις επεξεργαστεί σαν να ήταν δικές του.
Κάθε άλλο παρά κοινώς αποδεκτή είναι η άποψη ότι η καρδιά, ή κάποιο από τα άλλα όργανα που μεταμοσχεύονται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μπορεί να μεταφέρει χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ή αναμνήσεις του δότη στο λήπτη του μοσχεύματος. Τώρα, όμως, οι προσπάθειες μεταμόσχευσης εγκεφαλικών κυττάρων προχωρούν αλματωδώς, ως ελπιδοφόρα προοπτική ριζικής θεραπείας σοβαρών ασθενειών, όπως το Alzheimer και το Parkinson. Αν κάποτε γίνει συνηθισμένη πρακτική η μεταμόσχευση εγκεφαλικών κυττάρων ή ακόμη και ολόκληρων εγκεφαλικών κέντρων από ένα άτομο σε ένα άλλο, ξαφνικά θα μας είναι πολύ πιο εύκολο να αποδεχτούμε ότι μέρη της προσωπικότητας ή της μνήμης του δότη, μπορεί να μεταβιβάζονται μαζί με το μόσχευμα στο λήπτη.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ
|
